Maria Trzeciak
Maria Trzeciak, po mężu Matkowska-Woyniczowa (ur. 23 grudnia 1901 w Rudoszanach[1], zm. w 19 sierpnia 1970 w Warszawie) – działaczka niepodległościowa, członkini Polskiej Organizacji Wojskowej, biuralistka[2], rolniczka[2].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
23 grudnia 1901 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 sierpnia 1970 |
| Zawód, zajęcie |
rolniczka, biuralistka |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Urodziła się 23 grudnia 1901 w majątku Rudoszany, w ówczesnym powiecie święciańskim guberni wileńskiej, w rodzinie Stanisława i Heleny ze Śmigielskich[2][3][4][5]. Była siostrą Józefa (1874–1935), Stanisława ps. „Granat” (1891–1974)[6], komendanta POW na powiat święciański[7], Jana ps. „Wilk” (ur. 1893), inżyniera[8] i Tadeusza ps. „Topaz” (1896–1942)[9][3][10].
W czasie I wojny światowej należała do Polskiej Organizacji Wojskowej[11]. Od 20 kwietnia 1917 do 16 lipca 1918 w jej mieszkaniu w Wilnie przy ul. Portowej 4 m. 1 wydawano w tajnej drukarni „Biuletyn Wileński”, organ prasowy Ekspozytury Komendy Naczelnej POW na Litwie i Białorusi[12]. Na jego łamach podawano informacje na temat aktualnych wydarzeń społeczno-politycznych, a także publikowano ważniejsze akty normatywne[12]. Mieszkanie było również miejscem pracy komendanta XI Okręgu Wileńskiego POW, porucznika Józefa Januszko ps. „Stanisław Zabielski”, miejscem zebrań, miejscem zamieszkania Adolfa Dzierżyńskiego, a także mieszkaniem dla kurierów i osób ukrywających się[13]. W 1918 w lokalu przy Portowej 4 urządzono składnicę broni kupowanej przez różne osoby, w tym przez Marię[14]. Dla lepszego zakonspirowania lokalu Maria musiała nawiązać stosunki towarzyskie z wyższymi oficerami armii niemieckiej, co uśpiło czujność władz niemieckich[15].
W 1920, w czasie wojny z bolszewikami, razem z siostrą Salomeą służyła w Wojsku Polskim, w sekcji propagandy i opieki nad żołnierzem[16].
W 1922 była instruktorką oświatową w Oddziale II w Wilnie[11]. W latach 30. XX wieku nadal mieszkała w Wilnie przy ul. Portowej 4 m. 1[2]. Zmarła w 19 sierpnia 1970 w Warszawie i została pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 141, rząd 3, miejsce 13)[10][3].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Niepodległości – 19 czerwca 1938 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[17][4], zamiast uprzednio (16 marca 1937) nadanego Medalu Niepodległości[18][2]
- Krzyż Walecznych trzykrotnie[11]
Przypisy edytuj
- ↑ Rudoszany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 945..
- ↑ a b c d e Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-10-18]..
- ↑ a b c Marek Jerzy Minakowski: Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl). Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne. [dostęp 2021-10-18]., tu podano, że zmarła w roku 1969.
- ↑ a b Tu podano rok urodzenia 1896. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2021-10-18]..
- ↑ Tu podano, że urodziła się 23 marca 1901. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2021-10-18]..
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2021-10-18]..
- ↑ Trzeciak 1934 ↓, s. 25.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-31].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-10-18]..
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: MARIA MATKOWSKA-WOYNICZOWA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-10-31].
- ↑ a b c Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 8 lipca 1922, s. 485.
- ↑ a b Dąbrowski 2014 ↓, s. 202.
- ↑ Trzeciak 1934 ↓, s. 26–28.
- ↑ Trzeciak 1934 ↓, s. 26–27.
- ↑ Trzeciak 1934 ↓, s. 27.
- ↑ Liliana Narkowicz. Generał Woynicz i jego najbliżsi. „Tygodnik Wileńszczyzny”. 50 (wydanie internetowe nr 952), s. 1, 13–19 grudnia 2018. Wilno.
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 140, poz. 245).
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94.
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Józef Trzeciak: „Sztab” przy ul. Portowej w Wilnie. W: P. O. W. na ziemiach W. X. Litewskiego 1919-1934 : szkice i wpomnienia ; Polska Organizacja Wojskowa na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego 1919-1934. Stefan Burhardt (red.). Wilno: Wydawnictwo Wileńsko-Nowogródzkiego Okręgu Związku Peowiaków, 1934.
- Przemysław Dąbrowski. Struktura i program Polskiego Związku Niepodległościowego Litwy („Penzel”) – przyczynek do dziejów POW na Litwie i Białorusi. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (248), 2014. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej. ISSN 1640-6281.