Maria Turnau-Morawska
Maria Turnau-Morawska (ur. 28 maja 1899, zm. 28 sierpnia 1980)[1][2] – polska geolożka i petrografka. Profesor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Uniwersytetu Warszawskiego.
 Turnau-Morawska w 1929 | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| profesor nauk geologicznych | |
| Specjalność: petrografia | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Habilitacja | |
| Profesura | |
| Nauczycielka akademicka | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Jagielloński |
Życiorys edytuj
Była jedną z sześciorga dzieci Jerzego Turnaua, ziemianina, założyciela tzw. Kursów Ziemiańskich we Lwowie, i Heleny z Hochbergerów, córki lwowskiego architekta. Po zdaniu eksternistycznej matury (klasztorna szkoła sióstr niepokalanek nie miała praw publicznych), w latach 1923–1928 studiowała fizykę i chemię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie; pod koniec studiów zainteresowała się petrografią. W roku 1928 uzyskała dyplom nauczyciela fizyki i chemii w szkołach średnich, a w roku 1929 stopień doktora filozofii[3][4][5] na podstawie pracy Dewon okolic Pełczy na Wołyniu[6], wówczas prekursorskiej w przedmiocie skał niekrystalicznych. Promotorem był Julian Tokarski.
W roku 1933 poślubiła Henryka Morawskiego. Macierzyństwo, potem II wojna światowa na wiele lat przerwały jej działalność naukową. Po wojnie przez krótki czas uczyła w gimnazjum, potem pracowała na Uniwersytecie Jagiellońskim. W październiku 1945 roku została powołana na stanowisko zastępcy profesora przy Katedrze Mineralogii i Petrografii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Habilitowała się na Uniwersytecie Jagiellońskim w roku 1946 na podstawie pracy dotyczącej mikroskopowego opisu skał trzonu krystalicznego Tatr[7]. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskała w roku 1948, profesora zwyczajnego w roku 1960. Od roku 1951 była związana z Uniwersytetem Warszawskim, gdzie pracowała najpierw jako Kierownik Katedry Mineralogii i Petrografii, a następnie Zakładu Petrografii Skał Osadowych na nowo zorganizowanym Wydziale Geologii. Przeszła na emeryturę w roku 1965, lecz pracowała naukowo niemal do końca życia (ostatnia publikacja w 1978 roku). Maria Turnau-Morawska miała również uzdolnienia literackie, była autorką wielu dowcipnych okolicznościowych wierszy. Była też poliglotką: w dzieciństwie opanowała francuski i niemiecki, sama nauczyła się angielskiego – i to tak dobrze, że w konkursie ogłoszonym w amerykańskim piśmie „Perspective” (July-August 1975) otrzymała pierwszą nagrodę za tłumaczenie na angielski wiersza Ignacego Krasickiego (tytuł The repentant wolf)[8].
Działalność naukowa edytuj
Działalność naukowa Marii Turnau-Morawskiej koncentrowała się głównie na petrografii skał osadowych. Była w tej dziedzinie autorytetem, uważana jest za współtwórczynię tej specjalności naukowej w Polsce. Między innymi opracowała metodę zastosowania ilościowej analizy mikroskopowej skał dla ustalenia ich składu chemicznego[9]. Ustalona przez nią prawidłowość, zwana regułą Turnau-Morawskiej[10] stała się jednym z kanonów badań petrograficznych i trafiła do podręczników petrografii i metodycznych. Jej dorobek obejmuje kilkadziesiąt oryginalnych prac naukowych. Szczególne znaczenie mają publikacje na temat materiału okruchowego skał osadowych, ich składu, struktury i pochodzenia. Należą do nich przede wszystkim pionierskie rozprawy geologiczno-petrograficzne o kajprze tatrzańskim[11] i zlepieńcu koperszadzkim[12]. Maria Turnau-Morawska wykazała, że badania petrograficzne prowadzą do bardzo ważnych w geologii wniosków na temat paleogeografii i charakterystyki środowisk sedymentacji.
Maria Turnau-Morawska jest autorką lub współautorką szeregu podręczników akademickich, wśród których Petrografia Skał Osadowych[13] stanowi do dziś kompendium rozpoznań składu i genezy klastycznych skał osadowych w Polsce. Członkini Polskiego Towarzystwa Geologicznego[14].
Przypisy edytuj
- ↑ Maria «Lula» Turnau z Dobczyc dane biograficzne na stronie Sejmu Wielkiego
- ↑ Turnau-Morawska Maria. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-16)]. www.portalwiedzy.onet.pl [dostęp 2017-01-14]
- ↑ Prof. dr Maria Turnau-Morawska. UMCS, Zakład Krystalografii
- ↑ Krystyna Harasimiuk, Jerzy Nowak: Profesor Maria Turnau-Morawska (1899-1980) – pamięci profesorów, którzy odeszli. Wiadomości Uniwersyteckie, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, R. 4, wyd. spec., s. 19,1994
- ↑ Łydka, K., 1981. Maria Turnau-Morawska. Przegląd Geologiczny 1981, 1: 7
- ↑ Maria Turnau, 1930. Dewon Okolic Pełczy na Wolyniu szkic petrograficzny. Kosmos. Serja A. Rozprawy (1929), 54, 3-4: 859-888
- ↑ M. Turnau-Morawska, 1948. Z mikrogeologii trzonu krystalicznego Tatr. /Kosmos/, Seria A,/ /65: 59-100.
- ↑ Zwierciadło Nr 28 (373), 1964
- ↑ Maria Turnau, 1932. Uwagi o geometrycznej metodzie analizy skał. – Bemerkungen zur geometrischen methode der Gesteinanalyse. Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres, Classe des sciences Mathématiques et Naturelles – Serie A: Sciences Mathématiques
- ↑ Ratajczak, T., 2005. Mikroskopowe pomiary ilościowe skał – rys historyczny. Polskie Towarzystwo Mineralogiczne – Prace Specjalne, 27: 9-20
- ↑ Maria Turnau-Morawska, 1953. Kajper tatrzański, jego pertografia i sedymentologia. Acta Geologica Polonica, 3: 33-102
- ↑ Maria Turnau-Morawska, 1957. Petrografia i geneza zlepieńca koperszadzkiego. Acta Geologica Polonica, 7: 163-185
- ↑ Maria Turnau-Morawska, 1954. Petrografia skał osadowych. Warszawa, Wydawnictwa Geologiczne, pp. 444
- ↑ Lista członków Polskiego Towarzystwa Geologicznego, stan na 31 stycznia 1971, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego Tom XL-1970, Zeszyt 3-4, Kraków 1971