Martwa natura z wędzidłem (obraz Torrentiusa)
Martwa natura z wędzidłem, też Alegoria wstrzemięźliwości (niderl. Emblematisch stilleven met kan, glas, kruik en breidel) – obraz holenderskiego malarza Johannesa van der Beecka, znanego również pod pseudonimem Johannes Torrentius.
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1614 |
| Medium | |
| Wymiary |
52 × 50,5 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
Dzieło ma monogram z datą: T lub JT/1614, na odwrocie znajduje się pieczęć świadcząca, że znajdowało się w zbiorach króla Karola I Stuarta. Losy obrazu są nieznane, odnaleziono go w 1913 w Enschede, gdzie używany był jako wieko do beczki z rodzynkami. Od 1918 eksponowany jest w Rijksmuseum w Amsterdamie[1].
Opis obrazu edytuj
Martwa natura z wędzidłem jest jedynym zachowanym obrazem malarza. Została namalowana jako tondo, na ledwo zarysowanej półce widoczny jest puchar stojący pomiędzy dwoma dzbanami na wodę i wino (holenderskie kruik i kan). Kompozycję uzupełniają dwie fajki i zawieszone nad nimi wędzidło. Z półki wystaje kartka z zapisem nutowym i podpisem: Wat buten maat bestaat, int onmaats qaat vergaat[2].
Obraz jest ciemny i ma chłodną kolorystykę. Kompozycję oświetla silne światło z niewidocznego źródła, które podkreśla gładką powierzchnię naczyń i eksponuje jasną kartkę papieru.
Interpretacje i nawiązania edytuj
Namalowane przedmioty wydają się być alegorią cnoty umiarkowania, podpis sugeruje zachowanie umiaru w piciu i paleniu tytoniu (woda w połączeniu z winem rozcieńcza alkohol i w efekcie osłabia jego działanie). Podobne znaczenie na również wędzidło, które występuje w ikonografii jako symbol cnoty umiaru.
Jednak głębsza analiza obrazu pozwala odkryć szczegóły, które autor ukrył przed większością odbiorów. Na kartce wystającej z dolnej partii obrazu znajdują się obok siebie dwa błędy. Jeden w tekście (słowo qaat, powinno być raczej quaat lub kwaad), drugi w zapisie nutowym (fałszywa nuta h, zamiast b). Według krytyków sztuki te dwa błędy zostały wprowadzone celowo, po to, by zakwestionować moralne przesłanie obrazu i ironicznie ukazać jego fałsz. Tezę zdaje się potwierdzać życie artysty, znanego z awanturniczego trybu życia i sądzonego za niemoralność, herezję i przynależność do różokrzyżowców. Także skrót ER+ na początku tekstu bywa interpretowany jako Eques Rosae Crucis, co jest kojarzone z bractwem różokrzyżowców.
Obraz zainspirował Zbigniewa Herberta do nadania jego tytułu tomowi szkiców poświęconych złotemu okresowi kultury holenderskiej.
Przypisy edytuj
- ↑ Roland E. Fleischer, Susan C. Scott, The Strange Case of Jan Torrentius: Art, Sex and Heresy in Seventeenth- Century Haarlem, w: Rembrandt, Rubens, and Art of their Time: Recent Perspectives, s. 225, dostęp online w books.google.pl
- ↑ en: That which exists out of measure perishes in evil immeasurably – w wolnym tłumaczeniu: To co istnieje poza miarą (ładem) w nadmiarze (bezładzie) zły swój koniec znajdzie lub To, co zaistnieje poza proporcjami należytymi, ginie jako zło bez miary.
Bibliografia edytuj
- Agnieszka Kostrzewska, Martwa natura z wędzidłem Johannesa Torrentiusa – pouczenie moralne czy ukryta ironia [w:] ART IFEX, Nr 11, 2009, s. 11-16, ISSN 1644-3519 dostęp online
- Web Gallery of Art – opis obrazu. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).
- Rijksmuseum – opis obrazu. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).