Metelčica
Metelčica to alfabet, który wymyślił Franc Serafin Metelko. W użytku był w latach 1825-1833.
Metelko swój alfabet opublikował w książce Lehrgebäude der slowenischen Sprache. Nowy alfabet powstał z inicjatywy gramatyków, którzy nie byli zadowoleni z do tej pory używanej bohoričicy. Na Metelkę szczególnie wpłynął pomysł Kopitara aby każda głoska była reprezentowana przez dokładnie jeden znak i odwrotnie.
| Wielka litera | Mała litera | Wymowa |
|---|---|---|
 |
 |
c |
 |
 |
č |
| S | s | s |
 |
 |
š |
 |
 |
šč |
 |
 |
z |
 |
 |
ž |
| H | h | gardłowe h |
 |
 |
podniebienne h |
 |
 |
lj |
 |
 |
nj |
| E | e | Akcentowane szerokie ê lub nieakcentowane e |
 |
 |
akcentowane wąskie é |
 |
 |
półsamogłoska e (ǝ) |
| O | o | akcentowane wąskie ó lub nieakcentowane o |
 |
 |
akcentowane szerokie ô |
W metelčicy obowiązywała następująca kolejność liter:
A B D E F G H I J K L M N O P R S T U V
Niektóre źródła podają, że Metelko zaczerpnął brakujące litery z cyrylicy, jednak gdy się dokładniej im przyjrzymy, okaże się, że nie mają racji. Z cyrylicy przejęta została wyłącznie litera . Przy literach i zauważalne jest podobieństwo do cyrylickich (Ш, Щ). Znak jest identyczny jak w cyrylicy, jednak ówcześni Słoweńcy bardziej wiązali go z niemieckim pismem gotyckim. Pozostałe litery nie są zupełnie podobne do cyrylicy i zaliczamy je do osobistych „osiągnięć” Metelki. Szczególnie ciekawa jest litera , która nie przypomina żadnej innej litery na świecie. W powyższej tabeli możemy również dostrzec dwa różne znaki na głoskę h. Jednak, ponieważ większość słoweńskich narzeczy nie rozróżnia dwóch rodzajów głoski h, niektórzy pisarze pomijali literę .
Metelčica wydawała się przeciętnemu Słoweńcu tamtych czasów, dziwna, aby nie rzec – brzydka. Dlatego też szybko uzyskała przydomek krevljica (kula). Poza Metelką używało jej wyłącznie pięciu czołowych słoweńskich pisarzy. Metelčica nie rozprzestrzeniła się po Styrii, ponieważ dobrze funkcjonowała tam znacznie bardziej przejrzysta i prostsza dajnčica.
Po słoweńskiej alfabetycznej wojnie, w roku 1833 metelčica została ostatecznie zakazana i wkrótce potem Słoweńcy jednogłośnie przyjęli gajicę.
Linki zewnętrzne
edytuj- Metelčica, wygląd tekstu
Bibliografia
edytuj- Słoweńska wersja strony