Mitsubishi Ki-57 – japoński samolot transportowy opracowany na początku lat 40. XX wieku jako wersja rozwojowa ciężkiego bombowca Mitsubishi Ki-21. Ki-57 był początkowo projektowany na zamówienie linii lotniczych jako samolot pasażerski. W czasie II wojny światowej samolot służył w siłach powietrznych Cesarskiej Armii Japońskiej i Cesarskiej Marynarki Wojennej. W czasie wojny nosił alianckie oznaczenie Topsy.

Mitsubishi MC-20-II
Ilustracja
Mitsubishi MC 20-II w barwach China Airlines (中華航空股份有限公司) w latach 1940–1945
Dane podstawowe
Państwo

 Japonia

Producent

Mitsubishi

Typ

samolot transportowy i pasażerski

Konstrukcja

dwusilnikowy dolnopłat o konstrukcji metalowej

Załoga

4

Historia
Data oblotu

1940

Lata produkcji

1940–1945

Wycofanie ze służby

1945 (?)

Liczba egz.

507 w dwóch wersjach

Dane techniczne
Napęd

2 silniki gwiazdowe Mitsubishi Ha-102

Moc

1080 KM

Wymiary
Rozpiętość

22,60 m

Długość

16,10 m

Wysokość

4,86 m

Masa
Własna

5586 kg

Startowa

8173 kg

Osiągi
Prędkość maks.

470 km/h

Pułap praktyczny

8000 m

Dane operacyjne
Uzbrojenie
brak
Liczba miejsc
11
Użytkownicy
Japońska Cesarska Armia, Japońska Cesarska Marynarka Wojenna, cywilne linie lotnicze
Rzuty
Rzuty samolotu

Tło historyczne

edytuj

W grudniu 1938 doszło do połączenia dwóch japońskich linii lotniczych Japan Air Transport Company i International Air Lines, które stworzyły nową firmę o nazwie Japan Air Lines Company[1]. Nowo powstałe linie lotnicze rozpoczęły poszukiwania nowoczesnego samolotu pasażerko-transportowego, który miał być używany na międzynarodowych trasach[1]. Wymagane osiągi samolotu były zbliżone do tych, jakie posiadał używany wówczas w wojnie japońsko-chińskiej ciężki bombowiec Mitsubishi Ki-21 i kierownictwo Japan Air Lines Company zwróciło się do Mitsubishi Jukogyo z prośbą o zaprojektowania nowego samolotu pasażersko-towarowego bazującego na tym bombowcu[1]. W sierpniu Japan Air Lines Company przeszły kolejną reorganizację, powstała wówczas nowa, narodowa linia lotnicza Greater Japan Air Line Company (Dai Nippon Koku), 37,25% akcji spółki było w rękach państwa, po przekształceniu linii w spółkę państwową japońskie ministerstwo lotnictwa Koku Hombu poinstruowało zakłady Mitsubishi, aby zaprojektowały one samolot pasażersko-transportowy podobny do tego, o jaki prosiły wcześniej linie lotnicze[1]. Nowy samolot otrzymał oznaczenie wojskowe Ki-57 (Samolot Transportowy Typ 100 Model 1) i cywilne MC-20 (Mitsubishi Commercial)[1]. Według wymagań Koku Hombu Ki-57 miał mieć załogę składającą się z czterech osób i być w stanie przenieść jedenastu pasażerów na odległość 1400 km z prędkością przelotową 300 km/h, przy zmniejszonym ładunku zasięg samolotu miał wynosić początkowo 2000 km, w późniejszym czasie wymaganie to wzrosło do 3000 km[1][2]. Maksymalna masa samolotu nie miała przekraczać 7900 kg[1][2].

Jeszcze w czasie trwania prac projektowych nad Ki-57, w lutym 1940 linie lotnicze Dai Nippon Koku otrzymały kilkanaście samolotów Ki-21-Ia, które zostały wycofane z aktywnej służby w Chinach z racji ich niewystarczającego uzbrojenia, samoloty te otrzymały oznaczenie MC-21 i były używane do szkolenia pilotów oraz przewozu towarów pomiędzy Japonią, Mandżurią i Chinami[1]. W wersji cywilnej z samolotów usunięto całe uzbrojenie i wyposażenie wojskowe, ale początkowo zachowano zarówno przeszklony nos jak i przeszkloną, tylną kabinę (greenhouse, dosł. „szklarnia”)[1]. W późniejszym czasie obydwie te kabiny zostały pokryte metalem, co znacznie poprawiło właściwości aerodynamiczne samolotu, w tej wersji MC-21 miał lepsze osiągi zarówno od Ki-21-I i Ki-57-I z tymi samymi silnikami[1]. MC-21 były używane zazwyczaj do przewozu towarów, ale mogły być także przystosowane do przewozu dziewięciu pasażerów w prymitywnej kabinie[1]. Znane rejestracje MC-21 to J-BFOA „Hiei”, J-BFOV „Rokko” i J-BFOW[1][3].

Opis konstrukcji

edytuj

Mitsubishi Ki-57 (MC-20) był dwusilnikowym samolotem pasażersko-transportowym o układzie dolnopłata i konstrukcji metalowej z powierzchniami sterowymi krytymi płótnem[4].

W pierwszej wersji samolot napędzany był dwoma 14-cylindrowymi, chłodzonymi powietrzem silnikami gwiazdowymi typu Nakajima Ha-5 o mocy 950 KM z trójpłatowymi, metalowymi śmigłami o zmiennym skoku[4]. W późniejszej wersji (Ki-57-II i MC-20-II) napędzany był silnikami Mitsubishi Ha-102 o mocy 1080 KM ze śmigłami o stałej prędkości obrotowej[4].

Załogę stanowiły cztery osoby, samolot nie był uzbrojony[4].

Ki-57-I[5][6] Ki-57-II[5][6]
Rozpiętość skrzydeł (m) 22,6 22,6
Długość (m) 16,1 16,1
Wysokość (m) 4,77 4,86
Masa własna (kg) 5522 5586
Maksymalna masa startowa (kg) 7860 8173
Prędkość maksymalna 430 km/h na wysokości 3400 m 470 km/h na wysokości 5800 m
Prędkość przelotowa 320 km/h na wysokości 3000 m ?
Pułap operacyjny (m) 7000 8000
Zasięg normalny (km) 1500 1500
Zasięg maksymalny (km) 3000 3000

Historia

edytuj
 
Należący do dziennika „Asahi Shimbun” MC-20 znany pod nazwą „Asagumo” (dosł. Poranna chmura)

Pierwszy prototyp został ukończony w lipcu 1940 i oblatany miesiąc później[1]. Samolot w znacznej mierze bazował na Ki-21 i różnił się od niego jedynie rozmiarami i konstrukcją kadłuba oraz położeniem skrzydła (Ki-21 był średniopłatem) i w czasie oblatywania go nie odkryto żadnych poważnych problemów związanych z nową konstrukcją, niemniej czwarty prototyp rozbił się w czasie lotu próbnego w grudniu 1940 w okolicach Tokio[7]. Pomimo katastrofy, w której zginęło czternaście osób, samolot wszedł do produkcji seryjnej, produkowany był jako MC-20 dla Dai Nippon Koku i Ki-57 dla sił powietrznych Armii, część samolotów Armii została przekazana siłom lotniczym Marynarki, gdzie znany był jako Mitsubishi L4M1 (Samolot Transportowy Marynarki Typu O)[7].

W służbie cywilnej samolot używany był do regularnych lotów pomiędzy Japonią a południowo-wschodnią Azją oraz wyspami południowo-zachodniego Pacyfiku[7]. Przed wojną samoloty cywilne były także czarterowane przez Armię[7].

W marcu 1941 zakłady Mitsubishi otrzymały polecenie opracowania nowej wersji Ki-57/MC-20 wykorzystujące ulepszenia aerodynamiczne użyte w projektowaniu Ki-21-II[8]. W nowej wersji samolot otrzymał gondole silnikowe z Ki-21-II, ale został wyposażony w silniki Mitsubishi Ha-102, a częściowo chowane do gondoli podwozie główne nie otrzymało owiewek użytych w nowej wersji bombowca[8]. Wszystkie samoloty w obydwu wersjach były zbudowane w zakładach Mitsubishi, w 1944 planowano także rozpocząć produkcję w zakładach Nippon Kokusai Kogyo, do czego jednak nigdy nie doszło[8].

W czasie wojny Ki-57 używany był jako standardowy samolot pasażerski Armii i Marynarki, używany był także do zadań bojowych (zobacz sekcję „Użycie bojowe”)[2].

Po zakończeniu wojny, 24 sierpnia 1945 w Japonii wprowadzono całkowity zakaz lotów dla japońskich samolotów, ale z powodu znacznych zniszczeń japońskiej naziemnej sieci transportowej dokonanych przez amerykańskie samoloty 15 września część samolotów MC-20 zostało dopuszczonych do lotów[8]. Wszystkie loty obsługiwane były przez Dai Nippon Koku pod bardzo ścisłą kontrolą amerykańską, samoloty były oznaczone dużym zielonym krzyżem na białym tle[8]. Wszystkie japońskie loty zostały ostatecznie zakazane 10 października 1945 i wszystkie MC-20 które przetrwały wojnę zostały złomowane wraz z innymi japońskimi samolotami[8].

Łącznie w latach 1940–1945 wyprodukowano 507 samolotów tego typu, z czego 101 w wersji pierwszej[6]:

  • rok finansowy 1940 (lipiec 1940 – marzec 1941) – 27
  • rok finansowy 1941 (kwiecień 1941 – marzec 1942) – 65
  • rok finansowy 1942 (kwiecień 1942 – maj 1942) – 6

Oraz 406 w wersji Ki-57-II/MC-20-II:

  • rok finansowy 1942 (maj 1942 – marzec 1943) – 72
  • rok finansowy 1943 (kwiecień 1943 – marzec 1944) – 221
  • rok finansowy 1944 (kwiecień 1944 – styczeń 1945) – 113.

Dodatkowo powstała nieznana liczba wcześniejszych MC-21 przebudowanych z Ki-21-I[6].

Użycie bojowe

edytuj

W czasie II wojny światowej samoloty Ki-57/L4M1 używane były na wszystkich japońskich teatrach działań[2]. Ki-57/L4M1 był standardowym samolotem pasażerskim Armii i Marynarki, używany był także do transportu spadochroniarzy, jako samolot komunikacyjny i wsparcia logistycznego[9].

14 lutego 1942 należące do 1 Teishin Hikosentai (dosł. 1 Pułk Uderzeniowy Powietrzny) wzięły udział w Operacji L, która była częścią inwazji na Sumatrę[7]. Z ich pokładów Sumatrę zaatakowało około 360 spadochroniarzy 1 Teishin Rentai (dosł. 1 Pułk Uderzeniowy), który zajęli kilka rafinerii na wyspie[10].

Lista jednostek wyposażonych w Ki-57
Jednostka[11] Okres[11] Teatr działań[11]
108 Sentai październik 1944 – sierpień 1945
109 Sentai październik 1944 – sierpień 1945 Półwysep Malajski, Sumatra, Indochiny
20 Dokuritsu Hiko Chutai marzec 1943 – maj 1945 Japonia, Nowa Gwinea
7 Hikodan lipiec 1941 – sierpień 1945 Chiny, Indochiny, Tajlandia, półwysep Malajski, Birma, Filipiny, Borneo, Japonia
4 Hikoshidan 1942 – sierpień 1945 Mandżuria, Filipiny, Japonia
9 Hikoshidan grudzień 1943 – sierpień 1945 Sumatra, półwysep Malajski, Celebes, Jawa, Filipiny, Formoza, Indochiny, Borneo, Japonia
2 Shudan lipiec 1941 – lipiec 1942 Mandżuria
2 Kokugun lipiec 1942 – sierpień 1945 Mandżuria
3 Kokugun 1942 – sierpień 1945 Birma, Tajlandia, Indochiny
4 Kokugun listopad 1943 – luty 1945 Nowa Brytania, Nowa Gwinea, Celebes, Filipiny
6 Kokugun grudzień 1944 – sierpień 1945 Japonia
1 Teishin Hikosentai 1941 – 1942 Półwysep Malajski, Holenderskie Indie Wschodnie

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 11.
  2. a b c d René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 182.
  3. Civil Aircraft Register - Japan. [dostęp 2012-12-03]. (ang.).
  4. a b c d René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 184.
  5. a b René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 185.
  6. a b c d René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 16.
  7. a b c d e René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 12.
  8. a b c d e f René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 15.
  9. René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. s. 183.
  10. René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 12-13.
  11. a b c René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. s. 14.

Bibliografia

edytuj