Naczynie grzbietowe
Naczynie grzbietowe (łac. vas dorsale) – osiowe naczynie krwionośne występujące w układzie krążenia wielu bezkręgowców, często stanowiąc naczynie główne, a nawet rozrastając się do postaci serca[1].
U wstężnic z grup Heteronemertea i Hoplonemertea naczynie to należy do naczyń głównych wraz z parą naczyń bocznych, z którymi łączy się za pośrednictwem naczyń poprzecznych. W tylnej swej części naczynie grzbietowe otwiera się do zatoki tylnej[1][2].
U większości pierścienic mających układ krwionośny zamknięty naczynie grzbietowe pełni funkcję naczynia głównego. Leży ono w krezce grzbietowej. Osadzone jest na błonie łącznotkankowej, wysłane śródbłonkiem i przynajmniej miejscami zaopatrzone w mięśnie. Jego rytmiczne skurcze przepychają krew do przodu. W każdym metamerze odchodzą od niego naczynia okrężne, łączące je z naczyniem brzusznym[1][3]. Ponadto u licznych wieloszczetów odchodzą od niego naczynia grzbietowo-parapodialne, zaopatrujące parapodia. U niektórych wieloszczetów i rurkoczułkowców część naczynia grzbietowego jest zgrubiała tworząc serce. Wieloszczety z rodziny Eucinidae mają naczynie grzbietowe podwójne, a z rodziny Amphinomidae potrójne[3].
U pazurnic naczynie grzbietowe leży w zatoce osierdziowej i, ciągnąc się przez prawie całe ciało, w każdym segmencie przebite jest parą ostiów przez które hemolimfa wylewa się do środkowej jamy ciała (układ krwionośny otwarty)[4]. Podobnie sytuacja ma się u niektórych prymitywnych stawonogów. U większości z nich jednak naczynie grzbietowe jest wyraźnie zróżnicowane na serce i wychodzącą z niego dogłowowo aortę[1][5][6].
Zbudowane ze śródbłonka i mięśni naczynie grzbietowe stanowi również element układu krążenia półstrunowców[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Czesław Jura: Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalne, systematyki i filogenezy. Wyd. 3. Warszawa: PWN, 2005, s. 241-242, 338-365, 418-419, 499, 521, 528, 791, 822-823.
- ↑ Czesław Błaszak: Typ: wstężniaki – Nemertini. W: Czesław Błaszak: Zoologia. T. 1, część 1: Bezkręgowce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014, s. 249. ISBN 978-83-01-17337-1.
- ↑ a b Jacek Siciński: Typ: pierścienice – Annelida. W: Zoologia. Tom 1, część 2. Bezkręgowce. Wtórojamowce (bez stawonogów). Czesław Błaszak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, 2013, s. 613-614, 639, 676. ISBN 978-83-01-17336-4.
- ↑ Andrzej Piechocki: Typ: pratchawce – Onychophora. W: Zoologia. Tom 1, część 2. Bezkręgowce. Wtórojamowce (bez stawonogów). Czesław Błaszak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, 2013, s. 686-694. ISBN 978-83-01-17336-4.
- ↑ Czesław Błaszak: Typ: stawonogi – Arthropoda. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 11. ISBN 978-83-01-17447-7.
- ↑ Jolanta Wytwer: nadgromada: wije – Myriapoda. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 7–10.