Nerw końcowy

Nerwy końcowe, nerwy krańcowe (nervi terminales) – stale występujące u człowieka, prawdopodobnie szczątkowe nerwy, które nie są klasycznie zaliczane do nerwów czaszkowych (nervi craniales). W nomenklaturze angielskiej nerw ten znany jest jako cranial nerve zero. Ich funkcja nie jest dokładnie poznana, prawdopodobnie odbierają bodźce zmysłowe ze szczątkowego u człowieka narządu lemieszowo-nosowego (organon vomeronasale). U zwierząt narząd ów, zwany też narządem Jacobsona służy do percepcji feromonów.

Przebieg

Nerw końcowy opuszcza mózgowie jako 2-6 pęczków widocznych u człowieka tylko pod lupą (właśnie dlatego odkryto go u człowieka stosunkowo późno - w roku 1913, podczas gdy odkrył go po raz pierwszy u rekinów Gustav Fritsch w 1878). Następnie biegnie ku przodowi objęty oponą miękką pokrywającą zakręt prosty kresomózgowia (gyrus rectus). Oponę twardą przebija przyśrodkowo względem opuszki węchowej (bulbus olfactorius), która leży bocznie od czuciowego i prawdopodobnie również autonomicznego zwoju końcowego (ganglion terminalis) i razem z nićmi nerwu węchowego (fila olfactoria) opuszcza czaszkę poprzez otwory sitowe w blaszce sitowej kości sitowej (lamina cribrosa ossis ethmoidalis). Rozgałęzia się w błonie podśluzowej przednio-górnej części przegrody nosowej (septum nasi) tworząc splot.

Funkcje

Nerw końcowy prawdopodobnie odpowiada za percepcję feromonów, na co wskazuje położenie końcowych rozgałęzień nerwu w obrębie narządu lemieszowo-nosowego oraz powiązanie z jądrami przegrody (nuclei septales) i okolicą przedwzrokową (area preoptica) w mózgowiu, które to struktury odpowiedzialne są za regulację zachowań seksualnych u ssaków.

Bibliografia

• A. Bochenek, M. Reicher Anatomia człowieka, tomy II, V, Warszawa 1989, PZWL
• R. Douglas Fields, Sex and the Secret Nerve, February/March 2007; Scientific American Mind