Niemiecki obóz przesiedleńczy w Toruniu
Niemiecki obóz przesiedleńczy w Toruniu - (tzw. Szmalcówka), obóz niemiecki dla wysiedlonych (niem. "Umsiedlungslager Thorn"), a następnie podoboz (Unterlager) znajdujący się w latach 1940-1943 w Toruniu.
| ||
 Pomnik upamiętniający ofiary Szmalcówki przed Urzędem Miasta Torunia przy ulicy Grudziądzkiej 126 b | ||
| Państwo |  III Rzesza
| |
| Miejscowość | Toruń (niem. Thorn) | |
| Data powstania | 1940 | |
| Data likwidacji | 1943 | |
Położenie na mapie Torunia   Niemiecki obóz przesiedleńczy w Toruniu tzw. Szmalcówka (Umsiedlungslager Thorn) | ||
Położenie na mapie Polski  Niemiecki obóz przesiedleńczy w Toruniu tzw. Szmalcówka (Umsiedlungslager Thorn) | ||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  Niemiecki obóz przesiedleńczy w Toruniu tzw. Szmalcówka (Umsiedlungslager Thorn) | ||
 53°01′51″N 18°36′40″E/53,030833 18,611111
| ||
_tablica_na_pomniku_przed_Urz%C4%99dem_Miasta_Torunia_na_ulicy_Grudzi%C4%85dzkiej.jpg)
LokalizacjaEdytuj
Obóz znajdował się w północnej części miasta, w dzielnicy Mokre, przy ul. Grudziądzkiej, w zabudowaniach byłej przetwórni smalcu oraz oleju[1].
HistoriaEdytuj
Obóz powstał w 1940 dla ludności wysiedlonej z Torunia i Prus Zachodnich, jak i tych osób, które odmówiły złożenia wniosku o wpisanie na niemiecką listę narodowościową (niem. Deutsche Volksliste). Mieścił się w 4 budynkach i piwnicach dawnej fabryki smalcu, stąd nazwa "Szmalcówka". W okresie wrzesień 1941 – styczeń 1942 formalnie był "wychowawczym obozem pracy", po 1 września 1942 podlegał administracyjnie obozowi w Potulicach jako podobóz. Został zlikwidowany w 1943, a pozostałe w nim osoby wywieziono do obozu potulickiego. Obóz posiadał jedną filię w Toruniu, w zabudowaniach drukarni Stefanowskiego na ulicy Bażyńskich (już nieistniejących)[1].
WięźniowieEdytuj
W okresie od marca 1941 do lipca 1943 przez obóz przeszło łącznie około 20 tysięcy[2] więźniów, w tym kobiet i dzieci. W grudniu 1941 przebywało w nim 2850 osób, w maju 1942 – 3443[3]. Byli oni poddawani selekcji i wysyłani na roboty do III Rzeszy, do Generalnego Gubernatorstwa, do różnych obozów koncentracyjnych oraz do obozu germanizacyjnego w Nowym Mieście Lubawskim[4]. Wielu z osadzonych zmarło jednak jeszcze przed wywózką z powodu tragicznych warunków sanitarnych, epidemii tyfusu, słabego wyżywienia i brutalności strażników[4] . Udało się zidentyfikować 515 ofiar obozu, pochowanych na cmentarzu komunalnym nr 2 w Toruniu, wiadomo jednak, że było ich jeszcze więcej, bo około 1200 osób. Po likwidacji obozu w lipcu 1943 więźniowie zostali przewiezieni do obozu w Potulicach.
Tablica pamiątkowaEdytuj
Od 1976 przy wjeździe na dawny teren obozu znajduje się pomnik w formie fragmentu muru z tablicą pamiątkową. Do 2006 była to tablica autorstwa Marii Hoffman-Popielewskiej z napisem "Tu zginęło za sprawę niepodległej Polski w latach 1939-1945 z rąk hitlerowskich siepaczy 397 dzieci, 802 kobiet i mężczyzn. Cześć ich pamięci."[5], zastąpiona w 2006 tablicą przygotowaną przez firmę USKOM z napisem "W tym miejscu w latach 1940-1943 był niemiecki obóz przesiedleńczy dla Polaków z Torunia i okolic Umwandererzenrallager – Thorn zwany „Szmalcówką”. Przez obóz przeszło blisko 12 tys. osób, zmarło ok. 1000 osób, w tym ok. 400 dzieci i niemowląt. Pochowani są na pobliskim cmentarzu przy ul. Grudziądzkiej 141"[5].
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Toruński Serwis Turystyczny
- ↑ Roman Harbar, Zofia Tokarz, Jacek Wilczur, "Czas niewoli, czas śmierci", Interpress, Warszawa 1979
- ↑ red. M. Biskup, Toruń dawny i dzisiejszy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań-Toruń 1983, ISBN 83-01-04958-8, s.502
- ↑ a b Zapomniane obozy – Toruń-Szmalcówka
- ↑ a b Informacja o wystawieniu nowej tablicy na oficjalnej stronie miasta