Olej bawełnianyolej roślinny otrzymywany z nasion różnych gatunków bawełny (Gossypium sp.). Olej pozyskiwany jest poprzez procesy mechaniczne, takie jak kruszenie lub prasowanie, lub przez procesy chemiczne, takie jak ekstrakcja rozpuszczalnikiem.

Olej bawełniany

Zastosowania edytuj

Surowy olej tłoczony z nasion bawełny zawiera związek fenolowygossypol. Jest to naturalny pigment obecny w nasionach bawełny, wytwarzany przez roślinę jako mechanizm obronny przeciwko owadom i innym żerującym na niej organizmom. Zawierający go surowy olej jest powszechnie uważany za najbardziej owadobójczy z olejów roślinnych i zalecany do użytku w celu ochrony roślin[1].

Przed przeznaczeniem do spożycia olej bawełniany musi zostać oczyszczony z gossypolu, ponieważ w przeciwnym razie stwarza ryzyko dla zdrowia ludzi. Długotrwałe spożycie surowego oleju zawierającego gossypol może prowadzić do bezpłodności u mężczyzn i zaburzeń miesiączkowania u kobiet[2].

Proces produkcji przemysłowej oleju bawełnianego przeznaczanego do celów spożywczych obejmuje etap rafinacji, dzięki czemu olej z takich źródeł pozbawiony jest gossypolu i jest bezpieczny do spożycia[2].

Rafinowany olej bawełniany stosowany jest m.in. do produkcji margaryny. Może być stosowany do smażenia oraz jako olej sałatkowy (majonez, składnik sosów i marynat) lub do wyrobu tłuszczu piekarskiego do wypieków i polew do ciast. W ograniczonym zakresie stosowany jest do produkcji mydła lub kosmetyków[2].

Z kolei olej bawełniany tłoczony na zimno używany jest w celach technicznych (dawniej do lamp górniczych), rzadko w farmacji[3].

Ze względu na niższe koszty produkcji w niektórych regionach świata bywa dodawany do olejów kuchennych sprzedawanych jako oliwa z oliwek, olej arachidowy czy olej sezamowy[2].

Produkcja na świecie edytuj

 
Młyn do tłoczenia oleju bawełnianego, fot. 1939

Początkowo nasiona bawełny traktowano jako odpad z produkcji włókien bawełnianych i wyrzucano. Z czasem zaczęto je stosować jako nawóz, karmę dla bydła domowego i źródło oleju o różnych zastosowaniach[3].

Produkcja światowa oleju bawełnianego od 1980 r. utrzymywała się na poziomie 3–4 mln ton, by w 2012 r. osiągnąć prawie 5,5 mln ton. W kolejnych latach następował spadek produkcji osiągając w 2018 r. 4,46 mln ton[4].

Według danych Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa w latach 2000–2018 największymi producentami oleju bawełnianego były: Chiny (do 1,83 mln ton/rok), Indie (do 1,27 mln ton/rok), Paragwaj (do 499,5 tys. ton/rok), Stany Zjednoczone (do 434 tys. ton/rok), Brazylia (do 358,7 tys. ton/rok), Uzbekistan (do 325,5 tys. ton/rok), Turcja (do 263,6 tys. ton/rok), Australia (do 162,46 tys. ton/rok), Burkina Faso (do 99,36 tys. ton/rok) i Turkmenistan (do 88,7 tys. ton/rok)[4].

Przypisy edytuj

  1. W.S. Cranshaw; B. Baxendale: Insect Control: Horticultural Oils. [w:] Insect Series. Home and Garden. Fact Sheet No. 5.569 [on-line]. Colorado State University. [dostęp 2021-01-03]. (ang.).
  2. a b c d Chen Melva: Cottonseed Oil and Food Safety. 2013. [dostęp 2021-01-03]. (ang.).
  3. a b Charles William Burkett, Clarence Hamilton Poe, Cotton, its cultivation, marketing, manufacture, and the problems of the cotton world, Nowy Jork: Doubleday, Page & Company, 1906 [dostęp 2021-01-03] (ang.).
  4. a b FAOSTAT: Oil, cottonseed. Food and Agriculture Organization of the United Nations. [dostęp 2021-01-02]. (ang.).