Order Westharda
Order Westharda (łot. Viestura ordenis) — odznaczenie łotewskie ustanowione 12 maja 1938 z okazji dwudziestolecia powstania niepodległego Państwa Łotewskiego. Dewizą orderu jest łacińska sentencja: CONFORTAMINI ET PUGNATE („walcz i umacniaj się”)[1].
 Awers insygniów I kl. z mieczami | |
 Awers srebrnej odznaki honorowej | |
 Rewers srebrnej odznaki honorowej | |
 Baretka wojskowa (dla wszystkich klas) | |
 Baretka cywilna (dla wszystkich klas) | |
 Baretka złotej odznaki honorowej (wojskowej i cywilnej) | |
 Baretka srebrnej odznaki honorowej (wojskowej i cywilnej) | |
 Baretka brązowej odznaki honorowej (wojskowej i cywilnej) | |
| Ustanowiono | |
|---|---|
| Kruszec | |
| Powyżej | |
| Poniżej | |
Historia orderu
edytujPrezydent Łotwy zatwierdził nowy order decyzją z 11 sierpnia 1938. Pierwsze rozdanie Orderu Westharda nastąpiło w dniu 17 listopada 1938[2] w przeddzień XX rocznicy odzyskania niepodległości przez Łotwę. Ostatnie rozdanie miało miejsce w dniu 13 czerwca 1940, tuż przed okupacją kraju przez ZSRR, przez który order został zniesiony.
Decyzje dotyczące przyznawania orderu podejmowała Kapituła Orderu Westharda powołana w 1938 przez prezydenta Łotwy Kārlisa Ulmanisa. W krótkim okresie istnienia orderu przed aneksją Łotwy do ZSRR (1938-1940) odznaczenie otrzymali wyłącznie Łotysze:
- I klasa – 8 osób (6 z mieczami – generałowie łotewscy: Balodis, Berķis, Kurelis, Krustiṇš, Virsaitis i Rozenšteins, 2 osoby bez mieczy),
- II klasa – 28 osób (w tym 19 z mieczami, 9 bez mieczy),
- III klasa – 126 osób (w tym 89 z mieczami, 37 bez mieczy),
- IV klasa – 390 osób (w tym 224 z mieczami, 166 bez mieczy),
- V klasa – 701 osób (w tym 198 z mieczami, 503 bez mieczy)[1].
Jego restytucja w niepodległej Łotwie nastąpiła dopiero w 2004[3] (na podstawie Prawa o Odznaczeniach Państwowych z 25 marca 1994).
Order nadawany jest krajowcom w uznaniu zasług w dziedzinie szkolenia, rozwoju i ulepszania łotewskich sił zbrojnych oraz wzmacniania i utrzymywania w gotowości systemu bezpieczeństwa narodowego i ochrony granic państwowych, a także wzbudzania świadomości patriotycznej i przygotowywania obywateli do służby w obronie narodu i ojczyzny. Mogą go także otrzymać, za szczególne zasługi międzynarodowe, przywódcy państw obcych, członkowie delegacji zagranicznych i dyplomaci[3].
Jest podzielony na pięć klas[4]:
- I klasa – Komandor Krzyża Wielkiego (lielkrusta komandieri),
- II klasa – Wielki Oficer (lielvirsnieku),
- III klasa – Komandor (komandieri),
- IV klasa – Oficer (virsnieku),
- V klasa – Kawaler (kavalieri),
oraz dodatkowo:
- Odznaka Honorowa Orderu Westharda (Viestura ordeņa goda zīme):
- Złota (zeltīta),
- Srebrna (sudraba),
- Brązowa (bronzas)[5].
Pod odznakę orderu dla wojskowych są podkładane złote miecze, a dla osób cywilnych w ich miejscu znajduje się biały krzyż maltański[5].
Order Westharta zajmuje drugie miejsce w kolejności starszeństwa łotewskich odznaczeń, po Orderze Trzech Gwiazd, a przed Krzyżem Uznania. Odznaka Honorowa Orderu Westharta znajduje się na piątym miejscu, za Odznaką Honorową Orderu Trzech Gwiazd, a przed Odznaką Honorową Krzyża Uznania[6].
Wygląd
edytujAutorami orderu byli łotewscy artyści Herberts Mangolds (1901-1978) i Gustavs Šķilters (1874-1954)[7], a wykonawcami ryscy grawerzy V. Millers i S. Bercs[8] ze srebra próby 875[8]. Odznaką orderu jest prosty krzyż z białej emalii i ze złotym obrzeżem zakończony potrójnymi kulkami z bordowej emalii, większą i dwoma mniejszymi po obu jej stronach. Pośrodku krzyża znajduje się medalion z białej emalii ze złotym obrzeżem i bordowymi literami pośrodku medalionu: VR (Vesthardus Rex/król Westhard)[9]. Pomiędzy ramionami krzyża znajduje się krzyż maltański z białej emalii i złotym obrzeżem przekrzywiony w stosunku do krzyża orderu o 45 stopni. W wersji orderu nadawanej w okresie wojny zamiast krzyża maltańskiego występują dwa złote miecze. Na rewersie orderu znajduje się pozłacany medalion z łacińską dewizą orderu wypisaną dookoła medalionu i datą 1219 w jego środku. Data odnosi się do powstania antykrzyżackiego wywołanego przez króla Semigalii Westharda. Nad odznaką orderu znajduje się wielki herb Łotwy w jego kolorach heraldycznych. Szerokość odznaki orderu I klasy wynosi 54 mm, II i III kl. 49 mm, IV i V kl. 40 mm[9]. Odznaczeni orderem I i II klasy otrzymują również promienistą czteroramienną srebrną gwiazdę orderową z wizerunkiem Orderu Westharda w jego naturalnych kolorach. Wielkość gwiazdy I klasy wynosi 44 mm, II klasy – 41 mm. Wstążka orderu, koloru bordowego, ma szerokość 32 mm, a dla klasy I – 110 mm[9]. Odznaki honorowe we wszystkich trzech stopniach (złota, srebrna i brązowa) nadawane są w dwóch wersjach: bez mieczy i z mieczami. Odznaki mają identyczny wygląd – okrągłe medale z wizerunkiem Orderu Westharda (w wersji bez mieczy i z mieczami). Na rewersie znajduje się łacińska dewiza orderu otoczona od dołu wieńcem z liści dębowych. Odznaki honorowe mają bordową trójkątną wstążkę, kształtem przypominającą wzór jaki stosowano przy odznaczeniach austro-węgierskich.
Zamiast pełnych odznak orderowych można używać miniatur w trzech rodzajach, takich samych dla wszystkich klas. Mundurowa baretka odznaczenia jest w kolorze wstęgi, w wymiarach 9 × 32 mm, dla klas cywilnych jest gładka, a dla klas wojskowych ma dodatkowe skrzyżowane miecze o długości 18 mm, a dla odznak honorowych mają dodatkowe, pięcioramienne gwiazdki (złote, srebrne lub brązowe). Miniaturka orderowa ma wstążkę o szerokości 13 mm, na której wieszany jest krzyż orderowy o wymiarach 15 × 15 mm, w przypadku odznak honorowych są to medale o średnicy 12 mm. Samodzielna rozetka, w kolorze wstęgi, ma średnicę 12 mm, z krzyżem orderowym umieszczonym w środku, noszona jest tylko zamiast pierwszych pięciu klas orderu[5].
Wzory graficzne
edytuj| Komandor Krzyża Wielkiego (męski) |
Komandor Krzyża Wielkiego (damski) |
Komandor Krzyża Wielkiego z Mieczami (męski) |
Komandor Krzyża Wielkiego z Mieczami (damski) |
|---|---|---|---|
 |
 |
 |
 |
| Wielki Oficer (męski) |
Wielki Oficer (damski) |
Wielki Oficer z Mieczami (męski) |
Wielki Oficer z Mieczami (damski) |
 |
 |
 |
 |
| Komandor (męski) |
Komandor (damski) |
Komandor z Mieczami (męski) |
Komandor z Mieczami (damski) |
 |
 |
 |
 |
| Oficer | Kawaler | ||
 |
 | ||
Odznaczeni
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Vilius Kavaliauskas: Symbole wolności bałtyckiej 1918–1940. Warszawa: Muzeum Łazienki Królewskie, 2020, s. 53-54. ISBN 978-83-64178-88-7.
- ↑ Kristīne Ducmane: Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, str. 26
- ↑ a b Viestura ordenis. president.lv. [dostęp 2016-09-26]. (łot.).
- ↑ Kristīne Ducmane: Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, str. 29
- ↑ a b c Viestura ordenis. Ordeņa raksturojums. prezydent.lv. [dostęp 2016-09-26]. (łot.).
- ↑ Valsts apbalvojumu nēsāšana. president.lv. [dostęp 2016-09-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-27)]. (łot.).
- ↑ Kristīne Ducmane: Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, str. 30
- ↑ a b Kristīne Ducmane: Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, str. 28
- ↑ a b c Kristīne Ducmane: Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, str. 93
Bibliografia
edytuj- Kristīne Ducmane: Apbalvojumi Latvijas Republikā 1918-1940 -Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, ISBN 5-89960-040-3
- The State Decorations of Latvia, katalog odznaczeń łotewskich wydany z okazji wystawy w Kopenhadze w 2007 r.
Linki zewnętrzne
edytuj- Ordery łotewskie na stronie Kancelarii Prezydenta Łotwy. president.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-04)].