Organy w Orawce
Organy w Orawce – 9-głosowe barokowe organy piszczałkowe w kościele św. Jana Chrzciciela w Orawce. Jedne z najstarszych w Polsce grywalnych organów wyposażonych w trakturę mechaniczną i miechy klinowe. Zbudowane w 1670 przez nieznanego organmistrza. Odrestaurowane w latach 1972/73 w Pracowni Konserwacji Zabytkowych Organów w Krakowie.
 Widok ogólny prospektu organowego | |
| Autor |
nieznany |
|---|---|
| Rodzaj |
organy |
| Data powstania |
1670 |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja |
kościół św. Jana Chrzciciela |
Historia edytuj
Zbudowane zostały w 1670[1][a] przez nieznanego organmistrza[5]. Według niesprawdzonych podań ich fundatorem był cesarz Ferdynand III Habsburg[6][7], jednak na szczycie prospektu znajduje się monogram „AB PO”, interpretowany przez jednych badaczy jako Augsburgischen Bekenntnisses Pfarrerkirche Orgel (organy parafialne kościoła wyznania augsburskiego)[7], a innych Adalbertus Binkowicz Plebanus Oraviensis (proboszcz Orawy)[8][5]. Organy ufundował ksiądz Wojciech (łac. Adalbertus) Bińkowicz, proboszcz w Orawce w latach 1672–1693[8][9]. W latach 1972/73 zostały odrestaurowane w Pracowni Konserwacji Zabytkowych Organów w Krakowie[8], a 27 sierpnia 1973 oddane ponownie do użytkowania w kościele[5]. Zachowała się większa część komponentów oryginalnego instrumentu, w tym ponad połowa piszczałek[5] oraz unikatowe miechy klinowe (książkowe)[3][10].
Budowa edytuj
Organy umieszczone są przy zachodniej ścianie nawy, na krótkiej antresoli połączonej schodami z wyższą emporą główną kościoła[7]. Prospektem zwrócone są w stronę podłużnej osi budynku[8].
Organy mają 9 głosów zbudowanych z 450 piszczałek oraz tympan[7], wiatrownicę typu klapowo-zasuwowego oraz mechaniczną trakturę gry i rejestrów[5]. Stół gry z jednym (zamontowanym w XIX wieku w miejsce oryginalnego) manuałem znajduje się z tyłu instrumentu[8][5].
Prospekt organowy jest architektoniczny, pięcioosiowy, z trzema wieżami wysuniętymi półkolistym i trójkątnymi ryzalitami; polichromowany na czarno, czerwono, zielono i pomarańczowo, ze złoconą i srebrzoną ornamentyką. Ma bogatą dekorację snycerską: ażurowe kotary, małżowinowo-chrząstkowe i owocowo-roślinne ornamenty na uszakach i stromych szczytach bocznych wież, uskrzydlone główki anielskie w glorii, szyszki i kwiatony[8][5]. Zwieńczeniem prospektu jest dwugłowy orzeł z umieszczonym na piersi kartuszem w kształcie serca, i syglami „AB PO”[8].
Dyspozycja edytuj
| Manuał C – c³ |
|---|
|
Principal 4′ |
|
Tympan, klawiatura 45-tonowa z krótką oktawą |
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Szymon Bafia, Kościół w Orawce jest pomnikiem historii, [w:] Dzieje.pl [online], Muzeum Historii Polski, Polska Agencja Prasowa S.A, 20 kwietnia 2021 [dostęp 2023-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-27] (pol.).
- ↑ Jacek Kulig. O organach historycznych Małopolski. „Małopolska: regiony, regionalizmy, małe ojczyzny”. XX, s. 191–226, 2018. Kraków. ISSN 2299-565X. (pol.).
- ↑ a b Roman Marcinek, Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, [w:] Zabytek.pl [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 20 marca 2015 [dostęp 2023-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-27] (pol.).
- ↑ Jacek Daczyński, Orawka – kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, [w:] Zabytek.pl [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa [dostęp 2023-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-27] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Lucyna Borczuch, Organy, [w:] Kościół Orawka [online], 10 czerwca 2014 [dostęp 2023-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-27] (pol.).
- ↑ O kościele, [w:] Parafia Orawka [online] [dostęp 2023-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-27] (pol.).
- ↑ a b c d Lucyna Borczuch, Ewa Kocój, Łukasz Kocój, Dziedzictwo kulturowe kościoła św. Jana Chrzciciela w Orawce. Część II - Artefakty świątyni [online], Fundacja Przestrzenie Dziedzictwa, 2020 [dostęp 2023-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-27] (pol.).
- ↑ a b c d e f g Maria Działo, Prospekt organowy, [w:] Sakralne Dziedzictwo Małopolski [online], 2023 [dostęp 2023-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-27] (pol.).
- ↑ Proboszczowie, [w:] Parafia Orawka [online] [dostęp 2023-11-28] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-28] (pol.).
- ↑ Lucyna Borczuch, Miechy organów w Orawce, [w:] Kościół Orawka [online], 30 marca 2016 [dostęp 2023-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-29] (pol.).