Osiedle Henrykowskie

Osiedle Henrykowskie – nieoficjalna nazwa osiedla mieszkaniowego w południowej części Wrocławia, które do roku 1991 należało do dzielnicy Krzyki a obecnie znajduje się w granicach osiedla samorządowego Tarnogaj.

Fragment osiedla Henrykowskiego

Zabudowa przy ul. Nyskiej

Fragment ul. Henrykowskiej

Ul. Nyska

Osiedle Henrykowskie jest nazwą terenową nieumieszczaną od lat na planach miasta, lecz używaną przez jego mieszkańców, a dawniej w dokumentach urzędowych. Swoją nazwę wzięło od jednej ze swoich ulic – Henrykowskiej.

Historia

Teren, na którym znajduje się Osiedle Henrykowskie, należał od średniowiecza do biskupów wrocławskich. Przyłączony został do Wrocławia wraz z innymi przedmieściami otaczającymi miasto w dniu 19 listopada 1808 roku. Niemal do początku XX wieku znajdowały się tu jedynie użytki rolne. Od zachodu sąsiadował z zabudowaniami wsi Huby, przyłączonej do miasta w roku 1868, od wschodu i północy z wznoszonymi od drugiej połowy XIX w. zabudowaniami kolejowymi, od południa zaś z polami wsi Tarnogaj, przyłączonej do Wrocławia w roku 1904. Na początku XX w., gdy zabudowa osiedla Huby nabierała wielkomiejskiego charakteru i wzdłuż ulicy Hubskiej – jego głównej osi komunikacyjnej – zaczęły powstawać kamienice czynszowe, wytyczono kilka bocznych prostopadłych do niej ulic prowadzących na wschód, wzdłuż których powstać miała nowa zabudowa. Jedną z nich była Merckelstrasse, obecnie Prudnicka, odchodząca od dzisiejszej Hubskiej w połowie jej biegu i ślepo kończąca się pośród pól, nazwana na cześć Friedricha Theodora von Merckela (1775-1845), nadprezydenta prowincji śląskiej w latach 1813-1820 i 1825-1845. Druga z ulic, Beblostrasse, dziś Jesionowa, wychodząca na krańcu Hubskiej, swoją nazwę zawdzięczała Carlowi Beblo, właścicielowi pobliskiej fabryki makaronu i radnemu miejskiemu. Obie ulice nie zostały jednak zabudowane do czasów I wojny światowej, stały się natomiast kilka lat później drogami prowadzącymi na teren przyszłego osiedla.

Plan budowy nowego osiedla mieszkaniowego w tym miejscu opracowany został w roku 1922 na zlecenie spółdzielni Siedlungsgesellschaft Breslau A.G., największego w latach dwudziestych we Wrocławiu inwestora budownictwa mieszkaniowego. Autorami koncepcji urbanistycznej i projektu pierwszych budynków byli architekci Paul Heim i Albert Kempter. Nazwy ulic wytyczonych na nowym osiedlu pochodziły od nazw miejscowości na Przedgórzu Sudeckim. Główną osią osiedla została ulica Nyska, pierwotnie Neißer Straße, która w pobliżu skrzyżowania z Prudnicką łączy się z równoległą do niej Paczkowską, dawniej Patschkauer Straße. W południowej części osiedla w roku 1935 wytyczono jeszcze ulicę Otmuchowską – Ottmachauer Straße. W północnej części zaś dwa podwórka otaczały ulice Henrykowska – Heinrichauer Straße oraz Sernicka – Schönborner Straße. Nazwa tej ostatniej pochodzi od nazwy podwrocławskiej wsi Żerniki Wrocławskie, która krótko po II wojnie światowej nosiła nazwę Serniki. W latach 1926-1927 według planów Heima i Kemptera powstało siedem budynków mieszkalnych mieszczących 233 jedno-, dwu- trzy- i czteropokojowe mieszkania z kuchnią i łazienką. Trzypiętrowe domy kryte dwuspadowym dachem otaczały podwórka, na których urządzono zieleńce i place zabaw dla dzieci oraz zasadzono szpalery drzew. Elewacjom zaś nadano jasne kolory. Osiedle nazwano wówczas Siedlung Merckelstraße i taka nazwa obowiązywała do roku 1945. W kolejnych latach następowała dalsza trwająca do końca lat trzydziestych rozbudowa. Następne domy powstawały już na zlecenie innych inwestorów i według projektu innych architektów, jednak wielkością i kształtem podobne były do tych pierwszych. Do połowy lat trzydziestych wypełniono zabudowę ulicy Nyskiej, Henrykowskiej i Jesionowej. W ostatnich latach przed drugą wojną światową powstały jeszcze domy przy ulicach Otmuchowskiej i Pięknej, która zamykała osiedle od południa. Oprócz zabudowy mieszkalnej na osiedlu wzniesiono także budynki infrastruktury technicznej i użyteczności publicznej. W latach 1927-1928 na wschodnim krańcu ulicy Jesionowej zbudowano stację transformatorową według projektu Richarda Konwiarza, która służyła całej południowej części miasta. W roku 1938 powstała natomiast szkoła ludowa w południowej części ulicy Nyskiej zaprojektowana przez Paula i Erwina Kleinów.

W czasie oblężenia Wrocławia na początku roku 1945 osiedle zostało częściowo zniszczone, jednak większość budynków ocalała, inne zostały później odnowione. W następnych latach powojennych miejsce zniszczonych domów powstały nowe budynki mieszkalne z wielkiej płyty, m.in. czteropiętrowe bloki przy ul. Nyskiej i Paczkowskiej oraz dziesięciopiętrowy punktowiec na rogu Nyskiej i Pięknej. Powstały też nowe zakłady przemysłowe: Zakład Produkcyjno-Remontowy Energetyki oraz otwarta w roku 1972 piekarnia pieczywa chrupkiego. W latach osiemdziesiątych i na początku dziewięćdziesiątych powstały z kolei zespoły domów wielorodzinnych swoją formą bardziej nawiązujące do przedwojennej architektury osiedla. Wypełniły one puste miejsca wzdłuż ulic Jesionowej, Pięknej oraz Sernickiej u zbiegu z Nyską. W pierwszej dekadzie XXI wieku oba zakłady przemysłowe zostały zlikwidowane, a w miejscu ich zabudowań powstają kolejne zespoły wielorodzinnych domów mieszkalnych.

Literatura

• Zygmunt Antowiak: Stare i nowe osiedla Wrocławia. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum, 1973.
• Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
• Komm, ich zeige Dir Breslau. Praktisches Wissen von Alt- und Neu-Breslau 2. Heft. Breslau: J. U. Kern's Verlag, 1929.
• Tomasz Kruszewski: Niemiecko-polski spis ulic, placów i mostów Wrocławia 1873–1997. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997.