Krajowy System Elektroenergetyczny

(Przekierowano z Państwowa Dyspozycja Mocy)

Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) – funkcjonujący w Polsce zbiór urządzeń przeznaczonych do wytwarzania, przesyłu, rozdziału, magazynowania i użytkowania energii elektrycznej, połączonych ze sobą funkcjonalnie w system umożliwiający realizację dostaw energii elektrycznej na terenie kraju w sposób ciągły i nieprzerwany.

Produkcja energii elektrycznej w Polsce wg nośników

Suma zainstalowanych mocy

edytuj

Poniżej tabela zainstalowanej i osiągalnej mocy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym na koniec danego roku[1][2][3][4][5][6]:

Rok Suma mocy zainstalowanej (MW) Suma mocy osiągalnej (MW)
1946 2 600[7]
1950 2 700[7]
1960 6 300[7]
1970 13 900[7]
1980 25 300[7]
1990 32 000[7]
2000 34 500[7]
2003 34 804 34 209
2004 34 715 34 414
2005 34 673 34 544
2006 34 864 34 718
2007 35 096 34 877
2008 35 342 34 922
2009 35 594 37 243
2010 35 756 37 010
2011 35 509 37 010
2012 38 046 37 720
2013 38 406 38 112
2014 38 121 38 477
2015 40 445 39 777
2016 40 852 41 278
2017 43 421 43 332
2018 45 939 45 650
2019 44 600

Zapotrzebowanie i rezerwy

edytuj
Rok Średnie roczne krajowe zapotrzebowanie na moc (MW) Maksymalne krajowe zapotrzebowanie na moc (MW)
1980 17 446 20 826
1990 18 510 23 392
2000 18 549 22 289
2010 21 629 25 449
2018 23 750 26 448

15 lipca 2021 o godzinie 12:30 odnotowano rekordowe letnie zapotrzebowanie na moc w Polsce, które wyniosło około 24 533 MW[8]. Rekord zimowy wynosi 28 416 MW i został odnotowany 9 stycznia 2024 o 10:45[9]. Poprzedni rekord zimowy wynosił 27 617 MW i został odnotowany 12 lutego 2021 o 10:45[10].

Podział systemu

edytuj

System dzieli się na podsystemy;

W Krajowym Systemie Elektroenergetycznym obowiązuje następujący podział służb dyspozytorskich:

  • Krajowa Dyspozycja Mocy (KDM) – służba dyspozytorska OSP nadzorująca pracę sieci przesyłowej, tj. 750, 400 i 220 kV, także wybranymi liniami 110 kV o znaczeniu systemowym; dysponuje mocą Jednostek Wytwórczych Centralnie Dysponowanych (JWCD) oraz w ograniczonym zakresie Jednostek Wytwórczych Centralnie Koordynowanych (JWCK). KDM zarządza również międzynarodową wymianą energii elektrycznej oraz ograniczeniami systemowymi.
  • Obszarowa Dyspozycja Mocy (ODM) – służba dyspozytorska OSP nadzorująca pracę sieci przesyłowej oraz koordynowanej 110 kV na swoim obszarze; kieruje operacjami łączeniowymi w sieci przesyłowej. ODM dysponuje również mocą JWCD i JWCK w ograniczonym zakresie.
  • Zakładowa Dyspozycja Ruchu/Mocy (ZDR/ZDM) – służba dyspozytorska OSD kierująca pracą sieci lokalnej rozumianej jako obszar sieci danego zakładu – głównie sieć 110 kV znajdującą się na terenie działania danego oddziału dystrybucyjnego – oraz nad transformatorami w Głównych Punktach Zasilania (GPZ, Stacjach 110 kV/SN) oddziału dystrybucyjnego.
  • Rejonowa Dyspozycja Ruchu (RDR) – służba dyspozytorska OSD kierująca pracą wydzielonych fragmentów sieci lokalnej 110 kV (w porozumieniu z ZDR/ZDM), liniami napowietrznymi i kablowymi SN i nn na terenie danego rejonu należącego do oddziału dystrybucyjnego.
  • Dyżurny Inżynier Ruchu Elektrowni (DIRE) – służba dyspozytorska wytwórcy kierująca pracą jednostek wytwórczych danej elektrowni.
  • Dyżurny Inżynier Ruchu (DIR) – służba dyspozytorska odbiorcy końcowego przyłączonego do sieci przesyłowej.

Krajowy System Przesyłowy można zobaczyć na mapie sieci przesyłowych umieszczonej na stronie Polskich Sieci Elektroenergetycznych SA[11].

Historia

edytuj

Po reorganizacji polskiej energetyki w 1951 r. dyspozytorzy utworzonej w 1950 roku Państwowej Dyspozycji Mocy (PDM) kierowali pracą całego polskiego systemu energetycznego przez podległych im dyspozytorów 6 Okręgowych Dyspozycji Mocy w okręgach: centralnym (w Warszawie), wschodnim (w Radomiu), południowym (w Katowicach), dolnośląskim (we Wrocławiu), zachodnim (w Poznaniu) i północnym (w Bydgoszczy)[12].

Oprócz pracujących non-stop dyspozytorów, Państwowa Dyspozycja Mocy zajmowała się bieżącym prognozowaniem zużycia energii elektrycznej w poszczególnych godzinach doby, planowaniem uruchomień i odstawień bloków energetycznych oraz planowaniem ich remontów, planowaniem remontów sieci przesyłowej oraz aktywnie uczestniczyła w planach rozwoju polskiej energetyki.

PDM w momencie założenia podlegała bezpośrednio Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego, a od 15 lutego 1952 roku nowo utworzonemu Ministerstwu Energetyki.

W 1953 r. powstał jednolity, krajowy system elektroenergetyczny połączony do pracy synchronicznej liniami 110 kV z częstotliwością nominalną 50 Hz[13].

 
Dyspozytorzy Państwowej Dyspozycji Mocy w Warszawie inż. Brunon Szydłowski i inż. Władysław Szarski
 
PDM - inż. Władysław Szarski przy rejestratorze częstotliwości

W pierwszych latach jedynym narzędziem dyspozytorów PDM były bezpośrednie telefony do Okręgowych Dyspozycji Mocy, a najbardziej istotnym wskaźnikiem był miernik częstotliwości sieci, o dokładności 0,5 Hz. W sytuacji ówczesnego braku energii, przy spadku częstotliwości dyspozytorzy PDM wprowadzali tzw. „stopnie zasilania” nakazując zmniejszenie poboru mocy przez określonych odbiorców lub nawet czasowo ich wyłączając[14].

Stopnie zasilania ogłaszane są od 10 – pobór bez ograniczeń, aż do 20 – maksymalne możliwe ograniczenia poboru.

 
PDM - inż. Władysław Szarski przy zdalnym uruchamianiu elektrowni szczytowo-pompowych

W 1953 roku oddano do eksploatacji pierwszą linię 220 kV Janów – Łagisza. W 1964 r. uruchomiono pierwszą linia 400 kV Mikułowa – Joachimów. W latach 60. zainstalowano w nowej dyspozytorni PDM dwustanowiskowy pulpit dyspozytorski i tablicę dyspozytorską ze schematem polskiej sieci przesyłowej linii 220 kV i 400 kV

 
PDM - dyspozytorzy i pracownicy Działu Ruchu, lata 70.

Stopniowo wprowadzano telemetrię pozwalającą odczytywać na bieżąco na punkcie dyspozytorskim PDM moc większych elektrowni i przepływy na liniach najwyższych napięć. Dyspozytorzy pracowali w systemie trójzmianowym, po dwóch, potem po trzech na zmianie.

W 1962 roku PDM rozpoczęła współpracę z Centralnym Zarządem Dyspozytorskim w Pradze w sprawie międzynarodowej wymiany energii elektrycznej i planowanie remontów sieciowych.

Po 1982 r. gdy uruchomiono elektrownię wodną, szczytowo-pompowa Żarnowiec, dyspozytorzy PDM otrzymali możliwość zdalnego sterowania generatorami dużych elektrowni wodnych w Polsce.

W latach 90. system energetyczny Polski i pozostałych krajów bloku wschodniego odłączył się od sieci ZSRR i połączył z siecią Europy Zachodniej UCTE. Państwową Dyspozycję Mocy przekształcono w Krajową Dyspozycję Mocy, którą w 2009 r.[15] przeniesiono z ulicy Mysiej w Warszawie do nowej siedziby zbudowanej w Konstancinie pod Warszawą. Krajowa Dyspozycja Mocy rozporządza symulatorem polskiego systemu energetycznego, na którym szkoli się dyspozytorów w reagowaniu na awarie różnego typu.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Zestawienie danych ilościowych dotyczących funkcjonowania KSE w 2015 roku. pse.pl. [dostęp 2016-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-10)].
  2. Zestawienie danych ilościowych dotyczących funkcjonowania KSE w 2014 roku. pse.pl. [dostęp 2016-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-10)].
  3. Zestawienie danych ilościowych dotyczących funkcjonowania KSE w 2013 roku. pse.pl. [dostęp 2016-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-10)].
  4. Zestawienie danych ilościowych dotyczących funkcjonowania KSE w 2010 roku. pse.pl. [dostęp 2017-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-27)].
  5. Zestawienie danych ilościowych dotyczących funkcjonowania KSE w 2009 roku. pse.pl. [dostęp 2017-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-27)].
  6. Polska musiała ratować się rekordowym importem mocy od sąsiadów.
  7. a b c d e f g Jan Soliński, Historia polskiej energetyki, PSE Operator.
  8. Rekord zapotrzebowania na moc latem - Aktualności - PSE. [dostęp 2021-08-06]. (pol.).
  9. Rekord zapotrzebowania na moc - Aktualności - PSE. [dostęp 2024-01-09]. (pol.).
  10. Rekord zapotrzebowania na moc - Aktualności - PSE. [dostęp 2021-08-06]. (pol.).
  11. Plan rozwoju sieci przesyłowej do 2025 roku.
  12. Elektroenergetyka w PRL - Energetyka-polska - fotowoltaika, odnawialne źródła energii [online], energetyka-polska.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
  13. Wykład, Systemy Wspomagania Dyspozytorów.
  14. https://bip.ure.gov.pl/ftp/taryfy/archiwum/99_58_1.pdf
  15. Krajowa Dyspozycja Mocy będzie przeniesiona pod Warszawę [online], 12 czerwca 2008 [dostęp 2022-07-30].

Linki zewnętrzne

edytuj