Państwowy Urząd Zbożowy

Państwowy Urząd Zbożowy – jednostka organizacyjna Ministra Aprowizacji zorganizowana w 1920 r. w celu przeprowadzenia skupu i normowania obrotu ziemiopłodami oraz zarządzanie wytworzonymi w nich produktami na terenie całego obszarze kraju. Urząd powstał na skutek trudnej sytuacji aprowizacyjnej kraju powstałej w wyniku I wojny światowej, niskiego poziomu produkcji rolniczej oraz działań wojennych. Regulacje prawne obejmowały - obok zboża - wszystkie produkty rolne. Ponadto zapewniały budowę zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego i innych magazynów. Poprzez stworzenie urzędu odpowiedzialnego za zaopatrzenie ludności w artykuły pierwszej potrzeby, dążono do ograniczenia spekulacyjnego handlu żywnością i zapewnienie w miarę możliwości równomiernego dostępu ludności do środków spożycia.

Urząd podlegał bezpośrednio Ministrowi Aprowizacji, natomiast kontrolę finansową oraz nadzór nad prawidłowością i celowością administrowania majątkiem wykonywał również Minister Skarbu.

Szczegółowy zakres działania Urzędu

Szczegółowy zakres działania Urzędu obejmował:

• skup oraz odpowiednie rozmieszczenie zapasów w zbudowanych przez siebie lub wynajętych magazynach i elewatorach;
• przerób, przewóz i sprzedaż wszelkich płodów rolnych i ich przetworów oraz nasion;
• organizowanie i popieranie polskiego handlu zbożowego i nasiennego oraz przemysłu rolnego;
• budowę składów, elewatorów, suszarń, młynów i piekarń, ewentualny nadzór nad młynami i piekarniami w celu normowania cen i gatunku przetworów zbożowych i chleba;
• wyłączne prawo sprzedaży, względnie upoważnianie do sprzedaży produktów rolnych i ich przetworów, zakupywanych z ramienia Rządu zagranicą;
• opiniowanie - jako fachowy organ państwowy - w sprawach przekazanych decyzji Rządu, co do wwozu ziemiopłodów i ich przetworów z zagranicy oraz wywozu zagranicę nadmiaru ziemiopłodów;
• opiniowanie w zakresie wszelkich transakcji kompensacyjnych, w których ziemiopłody stanowiły przedmiot wymiany;
• fachową edukację w zakresie suszenie, doczyszczanie, mieszanie ziemiopłodów dla podniesienia ich jakości i ilości i dla zapobiegania zwyrodnieniu ziemiopłodów;
• handel nasienny ziemiopłodami.

Organy skupu

Organami skupu były:

• własne ekspozytury i towarzystwa,
• spółki, syndykaty i firmy prywatne,
• specjalnie powołane do akcji skupu i uwierzytelnione. oddziały i agentury,
• oddziały i agentury poza granicą Państwa Polskiego otwierane na zasadzie postanowienia Ministra Aprowizacji w porozumieniu z ministrami: Spraw Zagranicznych, Przemysłu i Handlu oraz Skarbu.

Fundusze Urzędu

Urząd otrzymał od Skarbu Państwa fundusz obrotowy w sumie stu milionów, marek, oprocentowany i amorty­zowany na zasadzie przepisów, ustalonych przez Ministerstwo Skarbu z Mi­nisterstwem Aprowizacji.

Poza tym Urząd korzystał — na wniosek Ministerstwa Aprowizacji — z prawa gwarancji rządowej przy zaciąganiu pożyczek w instytucjach finansowych państwowych i prywatnych do wysokości 1 000 000 000 marek, po uprzednim porozumieniu się z Ministerstwem Skarbu oraz z zachowaniem obowiązujących przepisów.

Gospodarowanie ziemiopłodami

Urząd jako organizacja handlowe Ministerstwa Aprowizacji, sprzedawał nabyte ziemiopłody i ich przetwory na mocy ogólnego planu, zaakceptowanego przez Ministerstwo Aprowizacji.

Urząd ustalał ponadto komu i na jakich warun­kach należy sprzedać ziemiopłody i ich przetwory. W pierwszym rzędzie sprzedaż następowała na potrzeby instytucji komunalnych oraz związków i zrzeszeń o charakterze społeczno-handlowym.

Kierowanie Urzędem

Sprawami Urzędu zarządzała dyrekcja składająca się z naczelnego dyrektora, jego zastępcy oraz człon­ków dyrekcji.

Dyrektora zatwierdzał Naczelnik Państwa na wniosek Mini­stra Aprowizacji. Zastępcę naczelnego dyrektora oraz 5 członków dyrekcji zatwierdzał Minister Aprowizacji.

Wśród członków dyrekcji byli:

• dyrektor handlowy,
• dyrektor finansowego,
• dyrektor administracyjny,
• główny kontroler,
• szef sekcji ogólnej.