Pierwoskrzelne
Pierwoskrzelne (Protobranchia[2]) – tradycyjnie wyróżniana podgromada małży (Bivalvia). Kryterium kwalifikacji małży do tej podgromady jest budowa ich narządu oddechowego, czyli skrzeli. Są one proste, dwupłatowe, krótkie, z rzędami listkowatych wyrostków[3] pokrytych licznymi rzęskami wywołującymi ruch wody w jamie płaszczowej od tyłu ku przodowi ciała.
| Protobranchia[1] | |||
| Pelseneer, 1889 | |||
 Acila cobboldiae | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada |
pierwoskrzelne | ||
| Synonimy | |||
| |||
Pierwoskrzelne znane są ze skamieniałości kambryjskich[4]. Mają budowę najbardziej prymitywną wśród małży. Ich muszle są w zarysie trójkątne lub owalne, z perłową lub porcelanową warstwą wewnętrzną. Mierzą zwykle mniej niż 30 mm[5].
Gatunki zaliczane do tej podgromady występują tylko w morzach pełnosłonych[3], w osadach dennych lub na ich powierzchni, zarówno w wodach płytkich jak i bardzo głębokich[5].
Współcześnie żyjące pierwoskrzelne grupowane są w dwóch rzędach, dla których za kryterium podziału przyjęto wykształcenie zamka[3]:
- Nuculoida (zamek z licznymi ząbkami) – z rodzinami Nuculidae i Nuculanidae,
- Solemyoida (zamek bez ząbków).
W alternatywnej klasyfikacji (Newell, 1965) Protobranchia nie występuje – Nuculoida zaliczany jest do podgromady Palaeotaxodonta, a Solemyoida do Cryptodonta. Badania Giribeta i Wheelera[4] również nie potwierdzają taksonu Protobranchia. Zamiast tego sugerują podział tej grupy zwierząt na monofiletyczne Solemyoidea, Nuculoidea i Nuculanoidea. Ze względu na dotychczasowy brak potwierdzenia dla takiej hipotezy w większości publikacji nadal wyróżnia się pierwoskrzelne w randze podgromady[6][7][1].
Według najnowszych systemów klasyfikacji Protobranchia dzieli się na 3 rzędy żyjące współcześnie oraz 1 rząd wymarłych małży[8]:
Przypisy edytuj
- ↑ a b Protobranchia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ W oryginalnej pisowni autor użył nazwy Protobranchiata, jednak nazwa Protobranchia jest powszechnie stosowana.
- ↑ a b c Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
- ↑ a b Gonzalo Giribet, Ward Wheeler. On bivalve phylogeny: a high-level analysis of the Bivalvia (Mollusca) based on combined morphology and DNA sequence data. „Invertebrate Biology”. 121 (4), s. 271–324, 2002. DOI: 10.1111/j.1744-7410.2002.tb00132.x. (ang.).
- ↑ a b Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
- ↑ Gofas, S.: Protobranchia. World Register of Marine Species, 2011. [dostęp 2011-05-06]. (ang.).
- ↑ Bouchet et al. Nomenclator of Bivalve Families with a Classification of Bivalve Families. „Malacologia”. 52 (2), s. 1–184, 2010. DOI: 10.4002/040.052.0201. (ang.).
- ↑ World Register of Marine Species. marinespecies.org. [dostęp 2015-02-15]. (ang.).