Placówka wywiadowcza KOP nr 10

Placówka wywiadowcza nr 10 KOP – organ wykonawczy wywiadu Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Została utworzona 15 listopada 1931, a jej siedziba mieściła się w Tarnopolu[1]. Pod względem wyszkolenia wojskowego podlegała dowódcy Brygady KOP „Podole”[2].

Jednostką administracyjną dla placówki nr 10 był batalion KOP „Skałat”[3]. Placówka podlegała Ekspozyturze Nr 5 Oddziału II SG we Lwowie[4].

Z dniem 1 grudnia 1936 placówka wywiadowcza KOP nr 8 przejęła od placówki wywiadowczej KOP nr 10 teren powiatu krzemienieckiego[5][a].

W 1939 placówka wywiadowcza KOP nr 10 nadal podlegała szefowi ekspozytury Oddziału II nr 5 „Lwów”[6] i stacjonowała w Tarnopolu[7].

Dekonspiracja struktur

edytuj

W 1939 całość archiwum placówki wywiadowczej nr 10 KOP przejęło NKWD, grupa operacyjna NKWD w Tarnopolu znalazła wiele list agentury czynnej i wyeliminowanej, teczek personalnych i pracy agentów oraz konfidentów polskiego wywiadu i kontrwywiadu. Naraziło to kilkaset osób na dotkliwe represje. Na podstawie tych list ujawniono:

Poza niejawnymi kadrami polskiego wywiadu w archiwum tym odnaleziono również:

  • spisy członków różnych partii nacjonalistycznych i organizacji z terenu województwa tarnopolskiego,
  • spisy urzędników różnych polskich instytucji z polityczną charakterystyką tych osób, na podstawie których placówka wyrażała zgodę na przyjęcie do pracy bądź odmowę zatrudnienia,
  • listy osób podejrzanych o działalność wywrotową przeciw państwu polskiemu, a przeznaczonych do umieszczenia w obozach odosobnienia na czas wojny.

Grupa operacyjna NKWD w Tarnopolu na podstawie materiałów archiwum placówki wywiadowczej nr 10 oraz danych agenturalnych do 20 listopada 1939 namierzyła i aresztowała w samym tylko Tarnopolu - 60 agentów, konfidentów i właścicieli mieszkań konspiracyjnych.

Od osób aresztowanych w czasie śledztwa uzyskano zeznania o strukturze organów wywiadu i kontrwywiadu RP oraz o agentach i konfidentach wywiadu polskiego. Osobami tymi byli m.in. agent Ekspozytury nr 5 Koryto, Władysław Augustyniak i Marian Litwiński.

Obsada personalna

edytuj
Kierownicy placówki

Obsada personalna w marcu 1939[7][d]:

  • kierownik – kpt. piech. Zygmunt Kosior → kierownik placówki wywiadowczej „Sanok” (nr 13),
  • oficer – kpt. piech. Stefan Czesław Relich,
  • oficer – por. adm. Kazimierz Krenz
  1. Placówka wywiadowcza KOP nr 10 miała prawo prowadzić nadal działalność werbunkową na terenie powiatu krzemienieckiegoWyciąg z rozkazu nr L.dz.9041/Wyw.KOP./36 ↓, s. 2
  2. W tym przedziale czasowym Henryk Nitecki był także kierownikiem placówki wywiadowczej nr 9. Por. Muzeum Polskich Formacji Granicznych. Henryk Nitecki. muzeumsg.pl. [dostęp 2017-04-07].
  3. Kpt. piech. Zygmunt Kosior w czerwcu 1937 został przydzielony do Placówki Wywiadowczej KOP Nr 10 „Tarnopol” na stanowisko oficera wywiadowczego[8].
  4. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[9].

Przypisy

edytuj
  1. Prochwicz 2003 ↓, s. 43.
  2. Zarządzenie nr L.dz.7580/Wyw.Org./31 ↓, s. 2.
  3. Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 3 zał. 47.
  4. Prochwicz 2002 ↓, s. 55.
  5. Wyciąg z rozkazu nr L.dz.9041/Wyw.KOP./36 ↓, s. 2.
  6. Prochwicz 2002 ↓, s. 32.
  7. a b Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 922.
  8. Rozkaz tajny nr 6 Szefostwa Wywiadu KOP z 26 czerwca 1937. [w:] Oddział II, sygn. I.303.4.7, s. 25–28 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-27].
  9. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

Bibliografia

edytuj