Plac ks. Jana Skarbka w Oświęcimiu
Plac ks. Jana Skarbka w Oświęcimiu (poprzednie nazwy: plac Kościelny, przemianowany w roku 1992 na plac ks. Jana Skarbka) – plac na Starym mieście w Oświęcimiu.
| Oświęcim | |
 Plac ks. Jana Skarbka od strony domu Kornreichów i Dattnerów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Poprzednie nazwy |
Plac Kościelny |
Położenie na mapie Oświęcimia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego  | |
 50°02′23,6″N 19°13′15,6″E/50,039889 19,221000
| |
Ulice edytuj
Plac zlokalizowany jest przy ulicy Kościelnej (źródło wcześniejszej nazwy placu). Do placu dochodzi również ulica Berka Joselewicza (wcześniej ul. Żydowska).
Układ i budynki edytuj
Plac przylega jednym bokiem do ulicy Kościelnej i jest otoczony zabudową miejską, na którą składają się przedwojenna synagoga, przylegający do niej przedwojenny dom Kornreichów i Dattnerów, dom Klugerów oraz powojenne budynki po obydwu stronach placu. Pośrodku placu znajduje się zabezpieczona i odrestaurowana historyczna studnia miejska, odsłonięta w trakcie prac remontowych w 2009 roku.
Synagoga Chewra Lomdej Misznajot edytuj
W latach 1928-1930 wybudowany został budynek Synagogi Chewra Lomdej Misznajot – obecnie jedynej ocalałej synagogi na terenie Oświęcimia. Synagoga funkcjonowała do czasu wkroczenia wojsk niemieckich do Oświęcimia w 1939 roku. Podczas II wojny światowej, okupanci zdewastowali wnętrze synagogi i urządzili w niej magazyn amunicji. Po wkroczeniu do Oświęcimia wojsk sowieckich synagoga powróciła do swojej oryginalnej funkcji i służyła małej społeczności żydowskiej. Do 1955 roku prawie wszyscy Żydzi wyjechali z miasta. W 1977 roku budynek synagogi został przejęty przez Skarb Państwa. W 1998 roku synagoga została zwrócona Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej i następnie w czerwcu 1998 roku przekazana fundacji Auschwitz Jewish Center Foundation. W latach 1999–2000 przeprowadzono remont synagogi. Dzięki niemu bożnica odzyskała swój dawny wygląd.[1]
Dom Kornreichów i Dattnerów edytuj
Dom Kornreichów i Dattnerów przylega do budynku synagogi. Przed II wojną światową w tym budynku mieszkały cztery rodziny, m.in.żydowska rodzina Kornreichów oraz Dattnerów.[2] Od 2000 roku budynek ten, wraz z sąsiadującym budynkiem synagogi oraz domem rodziny Klugerów, jest siedzibą Centrum Żydowskiego w Oświęcimiu. W budynku Kornreichów prezentowana jest wystawa stała. [3]
Dom Klugerów edytuj
Budynek znajdujący się obecnie na tyłach Synagogi Chewra Lomdej Misznajot powstał przypuszczalnie na przełomie XIX i XX wieku. W roku 1928 stał się własnością Bera Teichmana i jego córki, Frydy z Teichmanów Klugerowej.[4] Podczas Zagłady zginęli Symcha i Fryda Klugerowie, jak również ich sześcioro dzieci. Przeżyli jedynie: Szymon, Mosze i Bronia. Szymon Kluger, jako jedyny z trójki rodzeństwa, wrócił w latach 60. XX wieku do Oświęcimia i zamieszkał w swoim rodzinnym domu. Szymon był ostatnim żydowskim mieszkańcem Oświęcimia. Obecnie w domu Klugerów mieści się muzealna kawiarnia Café Bergson oraz przestrzenie edukacyjne Centrum Żydowskiego w Oświęcimiu.
Studnia edytuj
Pośrodku placu ks. Jana Skarbka znajdują się zabezpieczone relikty historycznej studni miejskiej, odsłoniętej w trakcie prac remontowych w 2009 roku.
Ekspozytor edytuj
Na placu znajduje się ekspozytor, nawiązujący formą bryły do wystawy stałej Muzeum Żydowskiego w Oświęcimiu. Jego trójkątny kształt nawiązuje do rozerwanych ramion gwiazdy Dawida, wskazujących kierunki emigracji żydowskich mieszkańców Oświęcimia. Wnętrze ekspozytora zawiera rysunki, fotografie i teksty związane z narracją wystawy stałej.[5] Ekspozytor jest widoczny od strony ulicy Kościelnej i Rynku Głównego, a wierzchołkiem wskazuje wejście do Muzeum Żydowskiego.
Patron edytuj
Obecnym patronem placu jest ksiądz Jan Skarbek – urodzony w 1885 roku duchowny rzymsko-katolicki, proboszcz, kronikarz i honorowy obywatel Oświęcimia – tytuł ten otrzymał od władz miasta w 1934 roku. Ksiądz Skarbek znany był m.in. z pielęgnowania relacji międzywyznaniowych w Oświęcimiu oraz utrzymywaniem koleżeńskich stosunków z ostatnim rabinem oświęcimskim Eliaszem Bombachem.[6]
Obiekty edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Auschwitz Jewish Center, Synagoga Chewra Lomdej Misznajot [online], Centrum Żydowskie w Oświęcimiu, 25 listopada 2014 [dostęp 2022-02-07] (pol.).
- ↑ Tomasz Kuncewicz, Oszpicin. Przewodnik po żydowskiej historii Oświęcimia, Oświęcim 2014, ISBN 978-83-932853-8-9, ISBN 83-932853-8-0.
- ↑ „Oś – Oświęcim – Ludzie – Historia – Kultura”, red. Paweł Sawicki, wyd. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, nr 38, czerwiec 2011
- ↑ Ostatni Żyd Oświęcimia [online], malopolskatogo.pl [dostęp 2022-02-09] (ang.).
- ↑ Plac ks. Skarbka zyska nowy element ekspozycyjny – Urząd Miasta Oświęcim | Oświęcim – Miasto Pokoju [online], oswiecim.pl [dostęp 2022-02-07].
- ↑ "Ks. Jan Skarbek – oświęcimski duszpasterz i społecznik" [online], dzieje.pl [dostęp 2022-02-09] (pol.).