Program wodno-środowiskowy kraju

Program wodno-środowiskowego kraju (PWŚK) określa działania niezbędne do prowadzenia dla potrzeb utrzymania lub poprawy jakości wód. Razem z planami gospodarowania wodami na obszarze dorzecza (PGW) PWŚK stanowią podstawowe dokumenty planistyczne służące osiągnięciu nadrzędnego celu Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW)[1], tj.: osiągnięcia dobrego stanu wszystkich wód w Europie. Opracowany został zgodnie z zapisami art. 113b uchylonej ustawy Prawo wodne[2] i jest on jednym z elementów planów gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. Opracowuje go Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (KZGW) w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej oraz ministrem właściwym do spraw środowiska.

PWŚK po raz pierwszy zostały opracowane w 2010 r. Zgodnie z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej Program wodno-środowiskowy kraju podlega przeglądowi co 6 lat i aktualizacji. Aktualizacja program wodno-środowiskowy kraju (aPWŚK) zostanie wykonana najpóźniej do 22 grudnia 2015 r.

Program wodno-środowiskowy kraju określa podstawowe i uzupełniające działania zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych obszarach dorzeczy.

Działania podstawowe

edytuj

PWŚK zawiera działania podstawowe, które wynikają z obowiązującego już prawodawstwa polskiego i międzynarodowego oraz przyjętych planów i programów w zakresie ochrony dobrego stanu wód i ekosystemów od wód zależnych. Są ukierunkowane na spełnienie minimalnych wymogów i opracowane dla niemal wszystkich części wód na terenie całego kraju.

Działania podstawowe obejmują (są ukierunkowane na spełnienie minimalnych wymogów)[2]:

  1. wdrożenie przepisów dotyczących ochrony wód:
    1. służących zaspokajaniu obecnych i przyszłych potrzeb wodnych w zakresie zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia[3];
    2. służących ochronie siedlisk lub gatunków[4];
    3. służących kontroli zagrożeń wypadkami z udziałem substancji niebezpiecznych[5];
    4. związanych z oceną oddziaływania przedsięwzięć na środowisko oraz na obszar Natura 2000;
    5. służących właściwemu wykorzystaniu osadów ściekowych;
    6. służących zapobieganiu zanieczyszczeniom ze źródeł rolniczych;
  2. działania służące wdrożeniu zasady zwrotu kosztów usług wodnych, uwzględniającej wkład wniesiony przez użytkowników wód oraz koszty środowiskowe i koszty zasobowe (wdrożenie zasady zwrotu kosztów usług wodnych);
  3. propagowanie skutecznego i zrównoważonego korzystania z wody w celu niedopuszczenia do zagrożenia realizacji celów środowiskowych;
  4. działania prewencyjne, ochronne i kontrolne, związane z ochroną wód przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł punktowych i obszarowych;
  5. działania uniemożliwiające znaczny wzrost stężeń substancji priorytetowych[6] charakteryzujących się zdolnością do akumulacji, w osadach lub organizmach żywych;
  6. optymalizowanie zasad kształtowania zasobów wodnych i warunków korzystania z nich, w tym działania na rzecz kontroli poboru wody;
  7. ograniczanie poboru słodkich wód powierzchniowych i wód podziemnych, a także ograniczanie piętrzenia słodkich wód powierzchniowych, z uwzględnieniem potrzeby rejestrowania takich ograniczeń;
  8. ograniczanie sztucznego zasilania wód podziemnych, które jest dopuszczalne tylko przy założeniu, że dokonywany w tym celu pobór wody powierzchniowej lub wody podziemnej nie zagrozi osiągnięciu celów środowiskowych, ustalonych dla wód zasilanych lub zasilających;
  9. działania służące eliminowaniu lub ograniczaniu zanieczyszczeń ze źródeł obszarowych, w tym stanowienie przepisów prawa powszechnie obowiązującego;
  10. działania służące temu, aby znaczące oddziaływania na stan wód, nieobjęte działaniami wymienionymi w pkt 1–9, zostały poprzedzone przedsięwzięciami zapewniającymi utrzymanie warunków hydromorfologicznych jednolitych części wód na takim poziomie, który umożliwi osiągnięcie wymaganego stanu ekologicznego lub dobrego potencjału ekologicznego, w przypadku sztucznych lub silnie zmienionych jednolitych części wód;
  11. niewprowadzanie zanieczyszczeń bezpośrednio do wód podziemnych, rozumiane jako wprowadzanie w inny sposób niż przez przesiąkanie przez glebę i podglebie, z zastrzeżeniem wyjątków określonych w odrębnych przepisach, o ile nie zagrożą one osiągnięciu celów środowiskowych dla jednolitych części wód podziemnych;
  12. eliminowanie substancji priorytetowych z wód powierzchniowych oraz stopniowe ograniczanie innych zanieczyszczeń, jeżeli mogłyby one zagrozić osiągnięciu celów środowiskowych ustalonych dla tych wód;
  13. zapobieganie uwalnianiu w znaczących ilościach substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego z instalacji technicznych, a także służące zapobieganiu lub łagodzeniu skutków zanieczyszczeń niedających się przewidzieć, w tym przez stosowanie systemów wczesnego ostrzegania, a w przypadku zaistnienia niedających się przewidzieć okoliczności – niezbędne środki dla zredukowania zagrożeń dla ekosystemów wodnych.

Działania uzupełniające

edytuj

Działanie uzupełniające ukierunkowane na redukcję zidentyfikowanych oddziaływań, wskazane zostały dla jednolitych części wód zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych.

Działania uzupełniające wskazują:

  1. środki prawne, administracyjne i ekonomiczne niezbędne do zapewnienia optymalnego wdrożenia przyjętych działań;
  2. wynegocjowane porozumienia dotyczące korzystania ze środowiska;
  3. działania na rzecz ograniczenia emisji;
  4. zasady dobrej praktyki;
  5. rekonstrukcję terenów podmokłych;
  6. działania służące efektywnemu korzystaniu z wody i ponownemu jej wykorzystaniu, przede wszystkim promowanie technologii polegających na efektywnym wykorzystaniu wody w przemyśle i wodooszczędnych technik nawodnień;
  7. przedsięwzięcia techniczne, badawcze, rozwojowe, demonstracyjne i edukacyjne.

Wdrażanie działań aPWŚK

edytuj

Działania oraz harmonogram ich realizacji zawarte w aPWŚK mają doprowadzić daną jednolitą część wód do osiągnięcia jej celu środowiskowego. Zgodnie z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej uaktualnione programy działań należy wprowadzić w życie w ciągu trzech lat od ich zatwierdzenia, tj. do roku 2018.

Wskazano również działania ogólnokrajowe. Ich realizacja powinna się odbywać w sposób ciągły, w związku z zapisami przepisów prawnych wprowadzających konieczność realizacji tego typu działań.

Wdrażanie działań aPWŚK, m.in. przez realizację krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych, może kosztować 23 mld zł[7].

 
Przykładowe działania zawarte w PWŚK

Konsultacje społeczne

edytuj

Programu wodno-środowiskowego kraju będący załącznikiem projektu planów gospodarowania wodami na obszarze dorzecza podlega konsultacjom społecznym[8].

Ramowa Dyrektywa Wodna wymaga włączenia społeczeństwa i wszystkich zainteresowanych stron do aktywnego jej wdrażania, zwłaszcza przy opracowaniu projektu aPWŚK.

Osiągnięcie celów środowiskowych ujętych w aPWŚK oznacza korzyści dla wszystkich mieszkańców. Jednak osiągnięcie tych celów wiąże się z kosztami, które będą udziałem wszystkich korzystających z wód. Stąd też dla pełnego wdrożenia konieczna będzie akceptacja społeczna dla przewidzianych w nich rozwiązań, a akceptacja ta jest tym większa, im większe będzie zaangażowanie mieszkańców w tworzenie tych rozwiązań, oraz im większy będą mieli wpływ na podejmowane decyzje.

Przypisy

edytuj
  1. Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (CELEX: 32000L0060)
  2. a b Dz.U. z 2017 r. poz. 1121
  3. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. z 2024 r. poz. 757)
  4. Zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2022 r. poz. 916).
  5. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2021 r. poz. 1973).
  6. Art. 38d ust. 4 ustawy Prawo wodne
  7. Poprawa jakości wód rzek i jezior może kosztować Polskę 23 mld zł [online], Onet.pl, 25 listopada 2014 [dostęp 2018-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-25].
  8. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2023 r. poz. 1094)

Linki zewnętrzne

edytuj