Pułk połtawski (ukr. Полтавський полк) – jednostka podziału administracyjno-terytorialnego i wojskowego Hetmanatu, funkcjonująca w latach 1648–1775. Miastem pułkowym była Połtawa. Oprócz Połtawszczyzny obejmował nowo zasiedlone tereny wzdłuż rzeki Oril.

połtawski
Полтавський полк Війська Запорозького
Pułk
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Hetmanat

Siedziba

Połtawa

Data powstania

1648

Data likwidacji

1775

Położenie na mapie
Położenie na mapie

Historia

edytuj

Pułk powstał w czasie powstania Chmielnickiego jako połączenie oddziałów kozackich i chłopskich. Został sformowany na przełomie lata i jesieni 1648 r. w składzie siedmiu sotni: 3 połtawskich, bagackiej, bałaklijskiej, borkowskiej i kobielackiej. Według rejestru z 1649 r. pułk liczył 19 sotni i 2970 Kozaków. W okresie ugody perejasławskiej (1654) liczba kozaków w pułku sięgała 6497. W okresie rebelii przeciwko władzy hetmana Iwana Wyhowskiego pod dowództwem Martyna Puszkara i Jakuba Barabasza (1657–1658) pułk poniósł duże straty i liczba sotni połtawskich spadła do jednej. W 1662 r. wydzielono z niego pułk zinkowski, a kilka sotni włączono do pułku czehryńskiego. W 1672 r. pułk liczył 17 sotni, a w roku 1723 – 17 sotni, 4381 kawalerzystów i 753 pieszych kozaków.

W 1745 r. nowo zasiedlone okolice miasteczek Kamianka (Кам'янка (Дніпропетровський район)) i Miszuryn Róg zostały przypisane do sotni keleberdyńskiej, perewołoczańskiej i orelskiej.

W 1764 r. znaczną część pułku połtawskiego włączono do nowo utworzonej guberni noworosyjskiej. W tymże roku pułk składał się z następujących sotni: starosanżarska (Старі Санжари), nowosenżarska, bilicka, kobielacka, sokolska, kiszeńska (Кишеньки (Кобелякский район)), perewołoczańska (Переволочна (Кобеляцький район)), keleberdyńska, niechworoska (Нехвороща (Новосанжарський район)), majacka, caryczańska, kitajgrodzka (Китайгород (Царичанський район)) i orelska, a w 1775 roku utworzono trzy nowe sotnie pułkowe: połtawską, budycką i reszetyliwską.

20 października 1775 r. pułk został zlikwidowany, a jego terytorium włączono do powiatu połtawskiego guberni noworosyjskiej.

Pułkownicy

edytuj

Pułkownikami połtawskimi byli m.in.:

  1. Iwan Iskra (ukr. Іван Якович Іскра) – pułkownik 1648–1649, pułkownik nakaźny 1649–1652;
  2. Martyn Puszkar (Puszkarenko): 1649-1652, 1652–1658;
  3. Iwan Iskra (Іван Якович Іскра): 1652;
  4. Kiryło Puszkarenko, syn Martyna (Кирило Пушкаренко): 1658–1659;
  5. Marko Puszkarenko, syn Martyna (Марко Коломак-Пушкаренко): 1659;
  6. Fedor Żuczenko (Федір Іванович Жученко): 1659–1661, 1669–1672, 1679–1680, 1686–1687, 1687–1689, 1689–1691;
  7. Prokop Lewieniec (Прокіп Левенець): 1674–1675, 1677–1679;
  8. Paweł Hercyk (Павло Герцик): 1675–1677, 1674–1678, 1683–1686, 1687, 1691–1695;
  9. Łewko (Leon) Czerniak (Левко Черняк): 1680–1682, 1689, pułkownik nakaźny w 1693;
  10. Iwan Iskra, syn Iwana (Іван Іванович Іскра): 1696–1700;
  11. Iwan Lewieniec (Іван Левенець): 1701–1702, 1725–1729, pułkownik nakaźny w 1735 i 1736;
  12. Iwan Czerniak, syn Łewki (Іван Черняк): 1709–1722;
  13. Wasyl Koczubej (Василь Кочубей): 1729–1743;
  14. Andrij Horlenko (Андрій Горленко): 1743–1774;
  15. Paweł Izmajłow: 1774–1775.

Bibliografia

edytuj
  • Полтавський полк w: Енциклопедія історії України: Т. 8. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2011, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2.