Rańtuch
Rańtuch – kobiece nakrycie głowy, używane w Polsce od XVI do XVIII wieku.
Występowało w formie sporych rozmiarów chusty prostokątnej z białego płótna[1][2]. Chustę nakładało się na głowę, najpierw złożywszy ją na pół. Okrywała ona głowę, część twarzy, ramiona i plecy, sięgała nawet do ziemi[1]. Rańtuch zakładano zarówno bezpośrednio na włosy i przykrywano czepkiem lub kołpakiem[2] jak i na płócienne czepki, a kołpak zakładano na wierzch[1]. W czasie zimy na rańtuchy nakładano futrzane czapy.
Chusty takie w XVI i XVII wieku nosiły zamożniejsze mężatki. W XVII wieku rańtuch uległ skróceniu. Zaczął też być ozdabiany czarnym i czerwonym haftem z motywami kwiatowymi lub haftem metalową nicią[1].
Rańtuchem nazywano też duże wełniane chusty, narzucane na głowę i ramiona dla ochrony przed zimnem[2], noszone w Europie Środkowej od XVI wieku[1], które w XVIII wieku zaczęły nosić głównie kobiety na wsi[3]. Często same tkały rańtuchy z lnu i owczej wełny, w pasy lub kratkę, nosiły je jako szal na plecach[3].
Rańtuchy przetrwały jako elementy stroju ludowego w niektórych rejonach Polski np. w okolicach Łańcuta i Rzeszowa do XX wieku. Płócienny, ozdobiony rańtuch, zgarnięty do przodu, sięgający do ud kobiety traktowany był jako element odświętnego ubioru[4].
Odmianą rańtucha był tzw. rąbek, który był szerszy, dłuższy i miał bogatsze zdobienia[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Sztuka świata. T. 18. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, ISBN 978-83-213-4726-4.
- ↑ a b c Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
- ↑ a b Zygmunt Gloger: Encyklopedia staropolska ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1985, tom 4, ISBN 83-214-0411-1.
- ↑ a b Nakrycia głowy. [w:] Ubiory Ludowe w Rzeszowskiem [on-line]. Muzeum Etnograficzne im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie (ubioryludowe.muzeumetnograficzne.rzeszow.pl). [dostęp 2022-05-05].