Rewolta Malês
Rewolta Malês (port. Revolta dos Malês) – powstanie niewolników wyznania islamskiego, które miało miejsce w 1835 roku w prowincji Bahia (obecnie stan Bahia) w Regionie Północno-Wschodnim Brazylii. Głównym celem rewolty było uwolnienie wszystkich muzułmańskich niewolników[1]. Nazwa malê w języku joruba oznacza „muzułmanina”[2].
| Powstania w Ameryce Łacińskiej | |||
.png) Jean-Baptiste Debret: scena uliczna z Salvadoru z XVIII wieku z udziałem niewolników | |||
| Czas |
1835 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik |
Zwycięstwo sił rządowych | ||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Tło historyczne i społeczne edytuj
Od XVI wieku przez cały okres kolonialny, a także po uzyskaniu niepodległości przez Brazylię w 1822 roku, podstawą gospodarki dzisiejszego stanu Bahia była produkcja cukru. Do pracy na plantacjach trzciny cukrowej sprowadzano afrykańskich niewolników. Od końca XVIII wieku większość niewolników do Bahia przywożono z okolic Zatoki Beninu na zachodnim wybrzeżu Afryki, z terenów dzisiejszej Nigerii i Beninu. Pochodzili oni z plemion Joruba, Yeye i Hausa[3].
W latach 20. XIX w. muzułmanie z plemienia Joruba stanowili większość niewolników sprowadzanych do Bahia. Dziesięć lat później Joruba byli dominującą grupą etniczną wśród niewolników w Bahia. Islamscy niewolnicy często umieli czytać i pisać, co było rzadko spotykane nie tylko wśród niewolników, ale również ówczesnych wolnych mieszkańców prowincji[3]. Jorubowie w Bahia tworzyli manuskrypty w języku arabskim, a dzisiejsze badania tych tekstów potwierdzają, że ich twórcy musieli być wykształceni i należeli prawdopodobnie do inteligencji, zanim zostali sprzedani w niewolę. Byli ponadto bardzo religijni i często spotykali się, aby odprawiać religijne obrzędy i przekazywać praktyki nowym adeptom[4]
Zanim w Brazylii zniesiono niewolnictwo w 1888 roku, część niewolników zyskała możliwość wykupienia się z niewoli. Inni byli wynajmowani do drobnych rzemieślniczych prac, z których mogli zachowywać dla siebie część dochodu. Jednak ani wyzwoleni niewolnicy ani rzemieślnicy, świadczący usługi poza plantacją, nie mogli liczyć na dobre traktowanie ze strony białych i często się zdarzało, że padali ofiarami przemocy[5].
Od początków epoki kolonialnej, dominującą religią w Brazylii był katolicyzm. Afrykańscy niewolnicy często przechodzili na tę wiarę z obawy przed karą ze strony właścicieli. Jednak niektórzy praktykowali swoje dawne wierzenia w ukryciu, co dało początek dzisiejszemu synkretyzmowi religijnemu w Brazylii, a szczególnie obecnemu w stanie Bahia[5].
Jorubowie odmawiali przyjęcia wiary katolickiej, wciąż po kryjomu praktykowali swoje obrzędy. Na krótko przed wybuchem rewolty, władze Salvadoru zburzyły meczet w dzielnicy Vitória (obecnie Barra) i uwięziły kilku muzułmańskich duchownych. Stało się to jedną z głównych przyczyn, dla których Jorubowie zdecydowali o zbrojnym oporze[6].
Przebieg rewolty edytuj
Liderami rebelii byli niewolnicy z plemienia joruba: Ahuna, Pacifico Licutan, Sule albo Nicobé, Dassalu albo Damalu, Aprígio, Pai Inácio i Gustard oraz wyzwolony niewolnik Manuel Calafate.
Do celów rewolty należały:[1][7]
- Abolicja dla wszystkich niewolników wyznających islam
- Wprowadzenie monarchii islamskiej w Brazylii
- Wymordowanie białych i konfiskata ich majątków
- Wzięcie w niewolę wszystkich niewyznających islamu
Buntownicy planowali wybuch powstania na 25 stycznia 1835 roku. Tego dnia w sąsiadującym z Salvadorem miasteczku Bonfim miała się odbyć uroczystość religijna i Jorubowie liczyli na to, że miasto będzie opustoszałe i nie napotkają na opór[6].
Jednak już dzień wcześniej w mieście pojawiły się plotki o zbliżającej się rewolcie. Jeden z wyzwolonych niewolników, Domingos Fortunato, usłyszał te pogłoski i przekazał je swojej żonie, która następnie podzieliła się tymi informacjami z sąsiadami. 24 stycznia wieczorem wieści dotarły do sędziego pokoju w Salvadorze. Natychmiast zmobilizował siły policyjne i podjął środki, aby zapobiec rebelii[8].
Jednym z podjętych kroków było wysłanie patroli do dzielnic zamieszkanych przez czarnych. W domu w dzielnicy Guadalupe patrol policji znalazł dużą grupę rebeliantów, którzy oczekiwali w ukryciu na umówioną godzinę rozpoczęcia powstania[4]. Wywiązała się walka, która następnie przeniosła się na ulicę. Brało w niej udział wg różnych źródeł od ok. 600 do 1500 rebeliantów[2][9]. Buntownicy zamierzali uwolnić z więzienia jednego ze swoich liderów, pojmanego wcześniej Pacífico Licutana. Jednak zostali otoczeni przez siły rządowe w rejonie Água de Meninos. W walkach zginęło 7 wojskowych i 70 spiskowców. Ponad 200 buntowników zostało schwytanych[1]. Zostali następnie skazani na karę chłosty, roboty przymusowe, deportację do Afryki, a niektórzy z liderów na karę śmierci[1].
Skutki rewolty edytuj
Natychmiast po stłumieniu rebelii, zakazano czarnym muzułmanom pojawiania się w nocy na ulicach Salvadoru oraz praktykowania jakichkolwiek rytuałów związanych z islamem[1][10]. W obawie, aby idee szerzone przez muzułmanów z Bahia nie rozprzestrzeniły się po całej Brazylii, władze zabroniły przemieszczania się Jorubów z Bahia do innych stanów kraju[5]. Jednak po rewolcie część plantatorów sprzedała swoich niewolników do Rio de Janeiro, gdzie miejscowe władze objęły policyjną kontrolą wszystkich czarnych, co do których istniały podejrzenia, że mogli brać udział w spisku[3]. Mieszkańcy stanu Bahia obawiali się kolejnej rewolty, zwłaszcza, że czarni pracujący w mieście i na plantacjach trzciny cukrowej przewyższali liczebnie białą populację. Jednak te niepokoje, podnoszone nawet w oficjalnej korespondencji władz stanu, nie wpłynęły w znaczący sposób na sprowadzanie nowych niewolników z Afryki[3]. Zwiększono za to inwigilację środowisk niewolników. Nasiliła się również niechęć społeczeństwa wobec religii muzułmańskiej, a władze konfiskowały wszelkie przedmioty kultu religijnego oraz manuskrypty sporządzone w języku joruba[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Revolta dos Malês, „Fundação Cultural Palmares” [dostęp 2017-11-08] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-09] (port. braz.).
- ↑ a b CacauLimão Comunicação Digital, Revolta dos Malês - história, causas, objetivos, resumo, revolta de escravos [online], www.suapesquisa.com [dostęp 2017-11-08].
- ↑ a b c d e Dale Torston Graden, From Slavery to Freedom in Brazil. Bahia 1835-1900, Albuquerque: University of New Mexico Press, 2006.
- ↑ a b João José Reis, Rebelião Escrava no Brasil, São Paulo: Companhia das Letras, 2004.
- ↑ a b c A Revolta dos Malês – Historia Zine, „Historia Zine”, 13 lipca 2016 [dostęp 2017-11-08].
- ↑ a b Revolta dos Malês (1835) - Brasil Escola [online], Brasil Escola [dostęp 2017-11-08] (port. braz.).
- ↑ Revolta dos Malês (1835) - História do Brasil, „InfoEscola” [dostęp 2017-11-08] (port. braz.).
- ↑ AFRICAN HOLOCAUST | African Revolt | Bahia Slave Revolt [online], www.africanholocaust.net [dostęp 2017-11-08] [zarchiwizowane z adresu 2013-02-21].
- ↑ Revolta dos Malês é revista em textos de escravos e de jornais da época, „O Globo”, 10 stycznia 2015 [dostęp 2017-11-08] (port. braz.).
- ↑ Revolta dos Malês, „Toda Matéria” [dostęp 2017-11-08] (port. braz.).