Rewolucja libijska w 1969
Rewolucja libijska w 1969 – wojskowy zamach stanu, który doprowadził do obalenia Królestwa Libii i króla Idrisa I[1].
 Mu’ammar al-Kaddafi w 1969 (po lewej) | |||
| Czas |
1 września 1969 | ||
|---|---|---|---|
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
niezadowolenie z rządów monarchy | ||
| Wynik |
powodzenie puczu, | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Geneza
edytujNiepodzielną władze w Libii sprawował od 1951 roku (a więc daty ogłoszenia niepodległości) król Idris I. Władca zaprowadził monarchię absolutną, zakazał istnienia partii politycznych a jego rządy oparte były na izolacjonizmie[1][2]. Odkrycie dużych zasobów ropy naftowej w 1959 roku doprowadziło do szybkiego bogacenia się Libii będącej dotychczas jednym z najbiedniejszych państw świata. Z szybkiego wzrostu przychodów korzystał głównie rządzący monarcha co budziło niezadowolenie urzędników państwowych i zwykłych obywateli coraz bardziej skłaniających się do naseryzmu i innych form nacjonalizmów arabskich. W zamyśle nacjonalistycznej ideologii rząd królewski postrzegany był przez wielu mieszkańców jako proizraelski. Takie postrzeganie monarchii doprowadziło do nastrojów antykrólewskich i antyzachodnich protestów które nasiliły się po porażce sąsiedniego Egiptu w wojnie sześciodniowej (pracownicy naftowi rozpoczęli strajk solidarnościowy z Egiptem a w Bengazi i Trypolisie wybuchły zamieszki). W ostatnich latach dekady lat 60. rząd króla był coraz bardziej niepopularny. Scentralizowany system Libii pogłębiał tradycyjne podziały regionalne i plemienne[3]. Kraj nadto trawiło powszechne zjawisko korupcji[4].
Przeciwko rządom króla spiskować zaczęła grupa wojskowych zrzeszonych w organizacji Ruch Wolnych Oficerów. Na czele spisku stał Mu’ammar al-Kaddafi. Ruch za cel postawił sobie odsunięcie rządzących drogą puczu[5].
Przebieg
edytuj4 sierpnia 1969 Idris abdykował na rzecz swojego bratanka Hasana as-Sanusiego, który miał przejąć rządy w kraju 2 września 1969. Wolny Ruch Oficerski wykorzystał okres przejściowy i zdecydował o przeprowadzeniu operacji (wojskowi nadali jej kryptonim „Jeruzalem”) zamachu stanu 1 września kiedy ustępujący monarcha miał przebywać za granicą. O działalności wywrotowców wiedziała amerykańska agencja CIA jednak jej funkcjonariusze zbagatelizowali doniesienia o możliwym przewrocie[5][6].
Przewrót rozpoczął się w Bengazi i trwał około dwóch godzin. Oddziały wojskowe na terenie całego kraju poparły rewolucjonistów. Wojskowi w ciągu dnia zajęli lotniska, magazyny policyjne, stacje radiowe i biura rządowe w dwóch największych miastach oraz aresztowali księcia Hasana as-Sanusiego. Książę pod przymusem zrezygnował z roszczeń do tronu[7]. Zamach stanu został pierwotnie ogłoszony „białą rewolucją” (ze względu na bezkrwawy przebieg) a później przemianowany na „rewolucję 1 września” (ze względu na dzień w którym pucz miał miejsce)[8].
Wolny Ruch Oficerski wyłonił dwunastoosobowy dyrektoriat, który nazwano Radą Dowódczą Rewolucji. Przewodniczącym Rady, a więc de facto głową państwa został al-Kaddafi, któremu przyznano stopień pułkownika i tytuł dowódcy naczelnego sił zbrojnych[9]. Owo ciało ogłosiło Libię republiką i jeszcze 1 września wyznaczyło pierwszy rząd republikański[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Libia. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-08-10].
- ↑ Blundy & Lycett 1987, s. 38–39; Kawczynski 2011, s. 7–9, 14; Bruce St. John 2012, s. 108.
- ↑ Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 52; Kawczynski 2011, s. 15–16.
- ↑ Blundy & Lycett 1987, s. 51; Kawczynski 2011, s. 136.
- ↑ a b Blundy & Lycett 1987, s. 53; Kawczynski 2011, s. 19; Bruce St. John 2012, s. 139–140.
- ↑ Kawczynski 2011, s. 18.
- ↑ Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 57–59; Kawczynski 2011, s. 18.
- ↑ Bruce St John 2012, s. 134.
- ↑ Harris 1986, s. 15; Blundy & Lycett 1987, s. 64; Bruce St John 2012, s. 134.
- ↑ "Pierwszy dekret Rewolucji" (arab.), 1 września 1969, w EMERglobal Lex. Dostęp 31 marca 2010.
Bibliografia
edytuj- Daniel Kawczynski, Seeking Gaddafi: Libya, the West and the Arab Spring, wyd. Updated ed, London: Biteback, 2011, ISBN 978-1-84954-148-0, OCLC 751807187.
- St. John, Ronald Bruce, Libya: From Colony to Revolution (revised edition), Oxford: Oneworld, 2012, ISBN 978-1-85168-919-4, OCLC 759585111.
- Blundy, David; Lycett, Andrew (1987). Qaddafi and the Libyan Revolution. Boston and Toronto: Little Brown & Co. ISBN 978-0-316-10042-7.