Rozbicie więzienia w Zamościu (1946)
Rozbicie więzienia w Zamościu – akcja antykomunistycznego podziemia niepodległościowego przeprowadzona w Zamościu 8 maja 1946 r.
| działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce | |||
| Czas |
8 maja 1946 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
potrzeba uwolnienia uwięzionych żołnierzy podziemia antykomunistycznego | ||
| Wynik |
powodzenie akcji, | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Zamościa  | |||
Położenie na mapie Polski w latach 1945–1951  | |||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||
 50°43′44,2″N 23°14′54,3″E/50,728944 23,248417
| |||
Historia edytuj
W 1946 r. komunistyczne służby dokonały na terenie Zamojszczyzny aresztowania wielu członków podziemia antykomunistycznego. W pierwszej połowie kwietnia 1946 r. kpt. Marian Pilarski ps. „Jar”, komendant zamojskiego Obwodu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, podjął decyzję o ich uwolnieniu. Na dowódcę akcji został wyznaczony por. Roman Szczur ps. „Urszula”, komendant Rejonu Stary Zamość krypt. „Jaśmin”[2].
Aresztowani byli przetrzymywani w więzieniu przy ul. Okrzei w Zamościu. Żołnierze podziemia przeprowadzili szczegółowe rozpoznanie terenu więzienia. Dzięki informacjom przekazanym przez strażników więziennych, Romana Sebastianiego i Jana Radziejowskigo, oraz byłych więźniów ustalono układ korytarzy i rozmieszczenia cel. Pozwoliło to na przygotowanie szczegółowego planu ataku. Atak został zaplanowany na 8 maja 1946 r., gdyż spodziewano się mniejszej obsady wśród personelu więziennego[3].
Atak przeprowadziło ok. 18. żołnierzy podziemia z placówek Udrycze, Wisłowiec i Sitaniec. Oddział został zgrupowany w podmiejskim tartaku, skąd wieczorem przedostał się na teren miasta. Do ataku przystąpiono ok. godziny 21:00. Po obezwładnieniu strażnika przy więziennej bramie oddział szturmowy przechwycił dwóch oficerów Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (Jana i Józefa Kościków), którzy wracali z kolacji na terenie miasta. Oficerowie i strażnik zostali podprowadzeni pod bramę więzienna i wykorzystani do skłonienia strażnika do jej otwarcia. Następnie grupa uderzeniowa zaatakowała wartownię oraz kancelarię więzienną. W trakcie walki spośród atakujących zginął Edward Świst ps. „Miś”, a rany odniósł Stefan Policha ps. „Krasnopolski”. Zginął również jeden z funkcjonariuszy, schwytano naczelnika więzienia Wawrzyńca Siwca. Zdobycie tych pomieszczeń pozwoliło na przejęcie kluczy i otwarcie cel. Uwolniono 301 osób, w tej liczbie znaleźli się zarówno więźniowie polityczni jak i kryminalni oraz Volksdeutsche[4].
Po akcji żołnierze podziemia wykonali udany odwrót. Funkcjonariusze służby więziennej byli przekonani, że w ataku brało udział ok. 100. napastników. Jednym ze skutków ataku była zmiana procedur obowiązujących w więziennictwie[5].
Upamiętnienie edytuj
Akcja rozbicia więzienia została upamiętniona na tablicy zamontowanej na murze Zakładu Karnego, organizowane są również rocznicowe inscenizacje upamiętniające to wydarzenie[6].
Przypisy edytuj
- ↑ Poleszak 2020 ↓, s. 142.
- ↑ Rozbicie więzienia w Zamościu – 8 maja 1946 r.. Głos Pomorza. [dostęp 2022-10-30]. (pol.).
- ↑ Rozbicie więzienia w Zamościu – 8 maja 1946 r.. Głos Wielkopolski. [dostęp 2022-10-30]. (pol.).
- ↑ Rozbicie więzienia w Zamościu – 8 maja 1946 r.. Gazeta Krakowska. [dostęp 2022-10-30]. (pol.).
- ↑ Odbicie więźniów z komunistycznego więzienia w Zamościu. Zobaczcie zdjęcia z inscenizacji historycznej wydarzeń sprzed 74 lat. Zamość nasze miasto. [dostęp 2022-10-30]. (pol.).
- ↑ Odbicie więźniów z politycznego więzienia przy Okrzei w Zamościu. Zaproszenie na uroczystości upamiętniające wydarzenia z 1946 r.. Zamość nasze miasto. [dostęp 2022-10-30]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Sławomir Poleszak (red.), Atlas polskiego podziemia niepodległościowego = The atlas of the independence underground in Poland : 1944-1956, Warszawa Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2020, ISBN 978-83-8229-085-1, OCLC 1257887849.