Rozmowy z katem

książka Kazimierza Moczarskiego

Rozmowy z katem – utwór literatury faktu autorstwa Kazimierza Moczarskiego[1].

Rozmowy z katem
Autor

Kazimierz Moczarski

Tematyka

wojenna

Typ utworu

literatura faktu

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Polska

Język

polski

Data wydania

1972–1974

Wydawca

czasopismo "Odra"

Historia publikacji

edytuj

Ukazała się po raz pierwszy w latach 1972–1974 w miesięczniku Odra, następnie jako książka, Rozmowy zostały wydane w 1977 (w niepełnej wersji). Wersja pełna i nieocenzurowana ukazała się po raz pierwszy w roku 1992 nakładem PWN. Książka ta stanowi dokumentalną i rzetelną relację, mającą cechy studium socjologicznego i psychologicznego.

Rękopis dzieła został zakupiony w 2007 przez Bibliotekę Narodową od córki autora, Elżbiety Moczarskiej[2]. Od 2024 rękopis prezentowany jest na wystawie stałej w Pałacu Rzeczypospolitej[2].

Powstanie i tematyka dzieła

edytuj

Powieść jest oparta na autentycznych wydarzeniach. W roku 1949 Kazimierz Moczarski, dziennikarz, prawnik z wykształcenia, żołnierz Armii Krajowej, został osadzony przez władze komunistyczne wraz ze zbrodniarzem, wysokiej rangi oficerem SS Jürgenem Stroopem w jednej celi więzienia mokotowskiego w Warszawie. Stroop (m.in. likwidator getta warszawskiego podczas powstania w 1943, odpowiedzialny za śmierć dziesiątek tysięcy ludzi) został wcześniej skazany na karę śmierci przez amerykański sąd, w Polsce sądzony był m.in. za zbrodnie z Warszawy i Poznańskiego. Umieszczając Moczarskiego ze zbrodniarzem władzom komunistycznym prawdopodobnie chodziło o złamanie psychiki polskiego bohatera wojennego i działacza AK. Wraz z nimi wyrok odbywał niejaki Gustaw Schielke, niemiecki policjant. Ta sytuacja sprowokowała Moczarskiego do stworzenia portretu osobowości hitlerowca, opisu jego życia i kariery oraz napisania książki o mechanizmach działania i rozwoju nazizmu[3].

Uwagę zwraca niezwykła pamięć Moczarskiego, który spisując rękopis tuż po wyjściu z więzienia w 1956, pamiętał wiele szczegółów z pobytu, takich jak rozmowy, gesty czy reakcje współwięźniów. Sam autor podejrzewał, że pamięć spowodowana była niezwykłym napięciem okresu wyczekiwania na wykonanie na nim wyroku śmierci. Przed opublikowaniem Rozmów wszystkie fakty w nich zawarte, w miarę możliwości, zostały przez autora zweryfikowane. Moczarski miał dostęp do niektórych świadków opisanych zdarzeń oraz do stenogramów i dokumentów procesowych polskich i amerykańskich.

Adaptacje

edytuj

W 1977 teatralną adaptację Rozmów z katem w Teatrze Powszechnym w Warszawie przedstawił Andrzej Wajda (premiera 22 grudnia 1977 roku) z Zygmuntem Hubnerem w roli Moczarskiego, Stanisławem Zaczykiem jako Stroopem oraz Kazimierzem Kaczorem w roli Schielkego[4]. W 2006 roku powstał film fabularny, w reżyserii Macieja Englerta. W role Kazimierza Moczarskiego i Jürgena Stroopa wcielili się Andrzej Zieliński i Piotr Fronczewski, a w roli Schielkego Sławomir Orzechowski[5].

Przypisy

edytuj
  1. Książka: Rozmowy z katem. www.biblionetka.pl. [dostęp 2012-01-06].
  2. a b Pałac Rzeczypospolitej. Trzy razy otwierana. Najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej. Tomasz Makowski (oprac.), Patryk Sapała (współprac.). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2024, s. 9, 96.
  3. Jolanta Wakulińska: Rozmowy z katem. www.lektury.gazeta.pl, 2008-07-02. [dostęp 2012-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-17)].
  4. Rozmowy z katem [online], www.powszechny.com [dostęp 2016-06-13].
  5. Rozmowy z katem. www.filmpolski.pl. [dostęp 2012-01-06].

Linki zewnętrzne

edytuj