Slovinzische Grammatik
Slovinzische Grammatik (pol. Gramatyka słowińska) – gramatyka opisowa etnolektu słowińskiego, napisana przez dr. Friedricha Lorentza na podstawie badań terenowych[1] w latach 1896[2]–1903[3][4]. Było to pierwsze z cyklu opracowań etnolektu słowińskiego Lorentza, poprzedzające Slovinzische Texte z 1905 i dwutomowy Slovinzisches Wörterbuch z 1908–1912[2]. Książki nie przetłumaczono na język polski, ale znaczne jej fragmenty zostały inkorporowane do trzytomowej Gramatyki pomorskiej wydanej w latach 1927–1937[5].
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka |
gramatyka opisowa dialektu słowińskiego |
| Miejsce powstania | |
| Data powstania |
1897-1903 |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język |
niemiecki |
| Data wydania |
1903 |
| Wydawca | |
Struktura
edytujSlovinzische Grammatik została napisana z perspektywy deskryptywistycznej i skupia się na słowińskiej fonetyce i fonologii[6] oraz fleksji[7] – opracowanie słowotwórstwa i składni zamieszczono w opublikowanej później Kaschubische Grammatik (1911)[8]. Zawiera także krótki opis historycznej fonologii gwary kabackiej[9]. Swój wywód rozpoczyna Lorentz od omówienia geograficznego rozmieszczenia użytkowników słowińszczyzny[10] oraz rozróżnienia między gwarami wschodnimi a zachodnimi[11], przechodząc do ustalenia pozycji słowińszczyzny wśród innych języków słowiańskich i wpływu na nią innych języków[12]. Przedstawia także inne do tej pory napisane dzieła na temat tego etnolektu[13].
Podając słowińskie przykłady Lorentz zdecydował się na zastosowanie własnego systemu transkrypcji fonetycznej, nie tworząc dla słowińszczyzny etymologizującej ortografii[14]. Tę samą transkrypcję wykorzystał w Slovinzische Texte i w Slovinzisches Wörterbuch, na potrzeby późniejszych dzieł została ona jednak uproszczona celem dostosowania jej do pozostałych dialektów kaszubszczyzny[15].
Krytyka
edytujUznanie przez Lorentza słowińszczyzny za odrębny od kaszubszczyzny język słowiański zostało odrzucone przez późniejszych badaczy – później także sam Lorentz wycofał się z tego stanowiska, przypisując je niedostatecznemu stanowi badań nad pozostałymi kaszubskimi dialektami[16]. Jan Baudouin de Courtenay, komentując wstęp do Slovinzische Grammatik, w którym Lorentz stwierdza: „[k]iedym przed 6 laty po raz pierwszy poznał Słowińców, zdumiałem się do najwyższego stopnia, że ich mowa, z całej zachodniej Słowiańszczyzny bez wątpienia najstarożytniejsza, mogła była zupełnie wymrzeć nie doczekawszy się szczegółowego opracowania”, napisał w 1904, że „przedmiot traktowany ze zbyt wielką badawczą miłością wyrasta pod mikroskopem drobiazgowych poszukiwań ponad właściwą miarę i w porównaniu z innymi ulega przecenieniu”[17].
Przypisy
edytuj- ↑ Lorentz 1903 ↓, s. III.
- ↑ a b Kwaśniewska 2017 ↓, s. 134.
- ↑ Lorentz 1903 ↓, s. V.
- ↑ Szymczak 1960 ↓, s. 217.
- ↑ Tréder 2014 ↓, s. 97.
- ↑ Lorentz 1903 ↓, s. 17-225.
- ↑ Lorentz 1903 ↓, s. 227-349.
- ↑ Treder 2006 ↓, s. 153.
- ↑ Lorentz 1903 ↓, s. 353-386.
- ↑ Lorentz 1903 ↓, s. 1-2.
- ↑ Lorentz 1903 ↓, s. 3-8.
- ↑ Lorentz 1903 ↓, s. 8-12.
- ↑ Lorentz 1903 ↓, s. 12.
- ↑ Lorentz 1903 ↓, s. IV.
- ↑ Friedrich Lorentz, Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem, Poznań: Instytut Zachodniosłowiański, 1923, VI.
- ↑ Jocz 2022 ↓, s. 18.
- ↑ Treder 2006 ↓, s. 152-153.
Bibliografia
edytuj- Anna Kwaśniewska, Friedrich Wilhelm Lorentz jako etnograf, „Nasze Pomorze” (19), 2017, s. 133-147.
- Lechosław Jocz, Central and Western Lechitic: Kashubian, Slovincian and Polabian [online], 2022 [dostęp 2023-12-12].
- Friedrich Lorentz, Slovinzische Grammatik, Sankt Petersburg: Cesarska Akademia Nauk, 1903.
- Mieczysław Szymczak, Friedrich Lorentz, Pomoranisches Wörterbuch, t. I: A-P, Berlin 1958, „Poradnik językowy”, 5 (120), Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 1960, s. 217-225.
- Jerzi Tréder, Spòdlowô wiédzô ò kaszëbiznie, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2014.
- Jerzy Treder (red.), Język kaszubski. Poradnik encyklopedyczny, Gdańsk: Oficyna Czec, 2006.