Sobór św. Michała Archanioła w Mozyrzu

Sobór św. Michała Archanioła
Кафедральны сабор Святога Архангела Міхаіла
	312Г000511
	sobór katedralny
	; Sobór od frontu
Państwo	Białoruś
Obwód	homelski
Miejscowość	Mozyrz
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Eparchia	turowska i mozyrska
Katedra	od 1992
Wezwanie	św. Michała Archanioła
Wspomnienie liturgiczne	8/21 listopada
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1648
Data zakończenia budowy	1654; 1775; 1876
Aktualne przeznaczenie	czynna świątynia prawosławna
Poprzednie wyznanie	rzymskokatolickie (do 1865)
Fundator	Stefan Łoszka
Dane świątyni
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła
Wieża kościelna; • liczba wież	; 2
Kopuła; • liczba kopuł	; 3
Liczba naw	3
Dzwonnica; • typ dzwonnicy	; wbudowana
	Położenie na mapie obwodu homelskiego Mozyrz, sobór
	Położenie na mapie Białorusi Mozyrz, sobór
	52°02′44,4″N 29°16′15,4″E/52,045667 29,270944
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sobór św. Michała Archanioła – prawosławny sobór w Mozyrzu, katedra eparchii turowskiej i mozyrskiej Egzarchatu Białoruskiego Patriarchatu Moskiewskiego^[1]^[2].

Historia

Jest to dawny kościół bernardynów, wzniesiony w latach 1646–1654 kosztem głównie marszałkowicza mozyrskiego Michała Łozki^[3]. W latach 1761–1762 poddany barokowej przebudowie dzięki marszałkowi mozyrskiemu Kazimierzowi Oskierce^[2]. Projektantem był architekt Aleksander Osiukiewicz^[3].

W 1832 władze carskie zlikwidowały klasztor, a jego budynki w 1839 zamieniono na szpital. Kościół św. Michała został w 1865 zamieniony na cerkiew prawosławną, a w 1876 poddany przebudowie.

Od 1937 do 1941 r. budynek służył jako więzienie NKWD obwodu poleskiego^[4]. Znajdowały się tutaj biura funkcjonariuszy, w których dokonywano przesłuchań. Wyroki wydawały tzw. trójki NKWD. Nawę kościoła podzielono na cele, w których były trzypiętrowe łóżka. Na jednym łóżku leżało kilka osób. Na chórze znajdowali się strażnicy, którzy w przypadku zauważenia naruszenia strzelali bez ostrzeżenia^[5]. W podziemiach kościoła urządzono loch. Początkowo ludzi nie rozstrzeliwano w budynku, ale od 1937 r. wyroki śmierci wykonywano natychmiast w krypcie. Według danych eparchii turowskiej i mozyrskiej wydano tutaj ponad 2 tysiące wyroków śmierci, z których około 300 wykonano w piwnicy kościoła. Zamordowanych posypywano piaskiem i wapnem^[5].

W 1941 r. świątynia została ponownie otwarta i w 1952 r. odnowiona. Od 1992 roku jest katedrą odrodzonej eparchii turowskiej i mozyrskiej^[2].

Na początku lat 90. XX w. w krypcie odkryto szkielety ofiar egzekucji dokonywanych przez NKWD w okresie wielkiego terroru. W kolejnych latach, podczas sprzątania piwnic katedry, znaleziono szczątki 60 osób, które złożono do dwóch trumien^[4]^[6]. W 2012 r. poświęcono utworzoną w krypcie katedry kaplicę ku czci Nowych Męczenników i Wyznawców, którzy żyli na ziemi poleskiej.

W 2018 roku w całości zakończono prace remontowo-restauratorskie mające na celu wymianę dachu i remont głównej elewacji soboru, stanowiącego zabytek architektury XVIII wieku.

Architektura

Świątynia jest trójnawową bazyliką z krótkim transeptem i pięciobocznie zamkniętym prezbiterium. Fasada, zdobiona pilastrami i gzymsami, jest trójkondygnacyjna, z dwiema bocznymi wieżami-dzwonnicami i częścią środkową, zwieńczoną trójkątnym szczytem. Wejście okala portal z ozdobnym frontonem. Wewnątrz znajdują się stiukowe dekoracje nad ołtarzem głównym i emporą^[2].

Dwukondygnacyjny, przylegający do katedry budynek dawnego klasztoru wzniesiono na planie litery L. Pomieszczenia (z obszernym refektarzem na planie kwadratu) mają sklepienia krzyżowe^[2].