Architektura arabsko-normańska
Architektura arabsko-normańska lub Architektura arabsko-bizantyjsko-normańska to styl budownictwa typowy dla epoki normańskiej, który w XII wieku rozprzestrzenił się głównie na Sycylii i w południowych Włoszech[1].
Pochodzenie edytuj
Po trzech wiekach panowania bizantyjskiego i dwóch wiekach dominacji muzułmańskiej królowie normańscy osiedlili się na Sycylii w drugiej połowie XI wieku. Charakterystyczny eklektyczny styl arabsko-normański ukształtował się przez połączenie elementów islamskich (Fatymidów, Abbasydów i architektury krajów Maghrebu), romańskich (przeniesionych m.in. przez franko-normańskich benedyktynów), kultury łacińskiej (przywiezionej przez włoskich mnichów, którzy podążyli za Normanami) i sztuki bizantyjskiej (przeniesionej przez duchowieństwo patriarchatu grecko-bizantyjskiego)[1].
Eklektyzm normański to połączenie trzech głównych stylów: romańskiego, bizantyjskiego i arabskiego. Począwszy od końca XI wieku, przez następne stulecie Normanowie zlecili budowę wielkich kościołów, zaprojektowanych przez mnichów-architektów, greckich, francuskich i łacińskich (benedyktyni i augustianie), którzy inspirowali się formami klasycznymi: bazyliki na planie krzyża łacińskiego lub greckiego, wieże i portal na głównej fasadzie, chór zwieńczony kopułą. Budynki te są jednocześnie ozdobione bizantyjskimi mozaikami wykonanymi przez greckich artystów oraz ornamentami arabskimi (łuki podkowiaste, dekoracja z arabesek)[1].
Wpływy bizantyjskie edytuj
W architekturze budowli sakralnych wpływ ten charakteryzuje plan w kształcie krzyża greckiego ze sklepieniem kolebkowym (jak w La Martoranie, w kościele S. Nicolò Regale w Mazara del Vallo lub SS. Trinità di Delia w Castelvetrano), zwieńczony tradycyjną sycylijsko-bizantyjską kopułą, umieszczoną na skrzyżowaniu transeptu na wielokątnym bębnie. Brak przedstawień postaci ludzkich w rzeźbie. Najbogatszym i najbardziej widocznym wyrazem sztuki bizantyjskiej jest jednak mozaika, która pokrywa ogromne powierzchnie postaciami i różnymi motywami dekoracyjnymi i staje się sztuką monumentalną[1].
Wpływy muzułmańskie edytuj
W architekturze charakterystyczny jest łuk ostry i łuk podkowiasty (mauretański), najbardziej reprezentatywny dla tego wpływu: górna część tego łuku, czasami ostrołuk, opisuje półkole zwężające się u podstawy, tworząc podkowę. We wnętrzach pojawiają się dekoracje stalaktytowe, zwane mukarnas, malowane i rzeźbione wielokątne płaszczyzny, które również zdobią kopuły, pendentywy, kapitele i wsporniki. Dekoracje katedry w Monreale (niedaleko Palermo), Cappella Palatina oraz pałaców Zisa i Cuba (również w Palermo) są świadectwami wpływów islamu (także m.in. marmurowe posadzki lub ceglane podłogi ułożone w jodełkę). Typowe są różowe kopuły wieńczące kościoły (np. kościół San Giovanni dei Lebrossi i kościół San Giovanni degli Eremiti)[1].
Wpływy romańskie edytuj
Budowle na planie krzyża łacińskiego z fasadami z masywnymi wieżami (wpływ architektury benedyktyńskiej, a dokładniej kluniackiej), np. katedra w Cefalù była przypuszczalnie inspirowana kościołem St. Étienne w Caen. Występuje tendencja do stylizacji rzeźbionych wyobrażeń zwierzęcych i roślinnych. Krużganek klasztoru w Monreale jest przykładem typowo romańskiej tradycji[1].
Przykłady architektoniczne edytuj
- Cefalù:
- katedra w Cefalù (1131 - 1267)
- Monreale:
- Mazara del Vallo:
- Castelvetrano:
- Montalbano Elicona:
- Cappella palatina
- Castiglione di Sicilia:
- Enna:
- Sciacca:
- Katania:
- Mesyna:
- Casalvecchio Siculo
- Savoca
-
kościół della Santissima Trinità di Delia w Castelvetrano -
kościół San Giovanni dei Lebrossi w Palermo -
absydy katedry w Monreale -
kościół San Cataldo w Palermo -
krużganki klasztoru w Monreale -
absyda katedry w Cefalù -
fasada katedry w Cefalù
.jpg)
.jpg)
Bibliografia edytuj
- (fr.) Jamila Binous, L’Art arabo-normand: la culture islamique dans la Sicile médiévale, Aix-en-Provence, Édisud, 2004, ISBN 978-2-7449-0174-4
- (wł.) Vittorio Noto, Palazzi e giardini dei Re normanni di Sicilia, Kalós, Palermo 2017, ISBN 88-98777-44-2
- (fr.) Vittorio Noto, Architectures du Moyen Âge entre la Sicile et la Normandie, Pietro Vittorietti Edizioni, 2012, ISBN 978-88-7231-152-3