Ciemiernik czerwonawy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Bibliografia: poprawa linków |
gruntowna redakcja i rozbudowa artykułu |
||
Linia 15:
|rodzina=[[jaskrowate]]
|podrodzina=
|sekcja= [[Helleborastrum]]
|plemię=
|rodzaj=[[ciemiernik]]
Linia 32 ⟶ 33:
{{cechy taksonu|trujący}}
'''Ciemiernik czerwonawy, ciemiernik purpurowy''' (''Helleborus purpurascens'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[Roślina wieloletnia|rośliny wieloletniej]] należący do rodziny
===Rozmieszczenie geograficzne===
W zasięgu ogólnym ciemiernik purpurowy uważany był, niezbyt precyzyjnie, za [[endemit|gatunek endemiczny]] dla [[Karpaty|Karpat]] lub Karpat Wschodnich (Májovský 1956; Szafer & Zarzycki 1977). Ściślej uznać go należy za [[subendemit dacki]] (Lacza 1957; Soó 1966) z głównymi ośrodkami występowania w Karpatach Południowych i Wschodnich, Górach Bihorskich, na Wyżynie Transylwańskiej, Pogórzu Północno-Węgierskim oraz Podolu Zachodnim. Natomiast w [[Góry Dynarskie|Górach Dynarskich]] i na [[Bałkany|Bałkanach]], skąd podawany jest przez różnych autorów (Schiffner 1889; Lacza 1957; Ralska-Jasiewiczowa 1960; Tutin 1964), występują raczej zbliżone do niego morfologicznie [[gatunki sympatryczne]] jak np.: [[ciemiernik rdzawoczerwony|H. atrorubens]] (Góry Dynarskie), [[ciemiernik serbski|H. serbicus]] ([[Góry Wschodnioserbskie]]), H. odorus f. purpureiformis (Bałkany). Zgodne jest to z postulatem iż południowa granica zasięgu ciemiernika purpurowego przebiega w Karpatach Południowych (Soó 1966). Zagadnienie to wymaga jednak szczegółowych badań.
===Charakterystyka===
;[[Łodyga]]: Gruba, wzniesiona, o wysokości 20-40 cm. ▼
;[[Liść|Liście]]: [[Liście odziomkowe]] 5-dzielne, składające się z odcinków rozciętych do połowy na 2-3 łatki. Górne liście łodygowe podobne do odziomkowych, ale o prostszej budowie. [[nerwacja|Nerwy]] na spodniej stronie blaszki wystające i z rzadka owłosione. Liście są zimotrwałe.▼
;[[Kwiat]]y: Tylko 1-3 kwiaty na łodydze. Mają długość 1,7-3,5 cm. Listki [[okwiat]]u z zewnątrz są podbarwione fioletowo, wewnątrz liliowosine. Okwiat 5-działkowy, liczne pręciki, słupki zwykle 4. Kwitnie od lutego do kwietnia.▼
;[[Rośliny trujące|Roślina trująca]]: ▼
Helleborus purpurascens jest [[hemikryptofit]]em o budowie polikormonicznej, stąd w praktyce nie można ustalić granic pojedynczego osobnika (genety). [[Kłącze]] ma długowieczne, masywne - pojedyncza [[rameta]] (kępa) może osiągnąć średnicę kilkudziesięciu centymetrów. Część podziemna stanowi główną jego biomasę, wobec stosunkowo niewielkiego pędu generatywnego i liści odziomkowych. [[Pęd generatywny]] rozpoczyna wzrost wczesną wiosną bezpośrednio po ustąpieniu śniegu (marzec-kwiecień). Rozwijające się kwiaty zasadniczo są odporne na przymrozki, które wstrzymują jedynie ich wzrost natomiast uszkodzenia może powodować marznący deszcz. Kwiaty są barwy fioletowo-brudnopurpurowe, w wyższych położeniach górskich wyraźnie ciemniejsze niż w dolinach. Otwierają się one z początkiem kwietnia, a wysoko w górach następuje to nawet miesiąc później. Liczba kwiatów na pędzie oraz liczba słupków i miodników w słupkowiu apokarpijnym zmienna osobniczo i populacyjnie, nawet w obrębie klasy wiekowej czy też wielkościowej.
U Helleborus purpurascens występują dwa rodzaje liści: liście pędowe (pędu generatywnego) oraz [[liście odziomkowe]]; taka dwupostaciowość liści jest cechą charakterystyczną wszystkich gatunków z sekcji Helleborastrum. Liście odziomkowe długoogonkowe o blaszce dłoniasto złożonej generalnie z pięciu piłkowanych na krawędziach odcinków, ciemnozielone, o silnej, grubej nerwacji, nieco skórzaste lecz nie zimotrwałe, spodem jedynie na nerwach z rzadka owłosione. Liście odziomkowe rozpoczynają wzrost mniej więcej w okresie zawiązywania się owoców (maj), a ich parametry: średnica blaszki liściowej, długość ogonka liściowego oraz kształt, zależą od wieku rośliny oraz warunków środowiskowych; w warunkach optymalnych najdłuższy segment osiąga długość 20-25 cm. Liście pędowe są siedzące z reguły trójklapowe, czasami wtórnie powcinane, siedzące, długości do 10 cm choć bywają też zredukowane do jednocentymetrowego błoniastego rąbka.
▲;[[Liść|Liście]]: [[Liście odziomkowe]] 5-dzielne, składające się z odcinków rozciętych do połowy na 2-
▲;[[Kwiat]]y:
;[[Owoc, nasiona]]: [[mieszek (botanika)|mieszki]] bez dzióbka z kilkunastoma czarnymi błyszczącymi nasionami, wysypującymi się pod koniec czerwca, nasiona bez [[elajosom]]ów.
;[[Biotop]], wymagania: Ciemiernik spotykany jest zarówno na ubogich, płytkich glebach szkieletowych, jak i na głębokich, bogatych w próchnicę. Preferuje miejsca zasobniejsze w wilgoć, chociaż zdecydowanie unika miejsc silnie wilgotnych. Spotykany jest również na siedliskach ciepłych i nasłonecznionych, lecz tam zazwyczaj nie wytrzymuje konkurencji z roślinnością trawiastą. Występowanie ciemiernika w zbiorowiskach łąkowych związane jest zazwyczaj z umiarkowanym zaburzeniem (np. działalność kretów czy też gryzoni). Rośnie również na dawnych zrębach, gdzie jego trwanie wynika z dużej żywotności i długowieczności. Ciemiernik znosi ocienienie, lecz rosnąc na dnie lasu wykazuje oznaki obniżonej żywotności, słabo kwitnie i owocuje.
W ogólnym zasięgu ciemiernik nie jest związany z jakimś określonym zespołem lub piętrem roślinnym. W górach występuje najczęściej w piętrze buczyny, zajmując tu raczej miejsca prześwietlone - stare osuwiska, skraje zabagnionych polanek, części przygrzbietowe. Spotykany jest też na połoninach, lecz tylko w sąsiedztwie lasu (w ekotonie). Nigdy nie występuje w lasach iglastych, co związane może być z niewystarczającą ilością światła docierającego do dna lasu, brakiem owadów zapylających lub/i znacznym przesuszeniem i zakwaszeniem ściółki, co uniemożliwia kiełkowanie nasion.
▲;[[Rośliny trujące|Roślina trująca]]:
Ze względu na zawartość alkaloidów w większych ilościach ciemiernik jest toksyczny.
===Ochrona===
[[Lista gatunków roślin objętych ścisłą ochroną|Roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową]]. W [[Czerwona lista roślin i grzybów Polski|Czerwonej liście roślin i grzybów Polski]] jest umieszczona w grupie gatunków rzadkich, potencjalnie zagrożonych (kategoria zagrożenia R). <ref>{{cytuj książkę|imię=Zbigniew |nazwisko=Mirek |imię2=Kazimierz |nazwisko2=
===Zastosowanie===
Ze względu na zawartość alkaloidów (helleboryna i helleborydyna) wyciąg z kłączy był stosowany w medycynie pod nazwą „Rhizoma Hellebori” jako lek przeciwko pasożytom oraz lek nasercowy (działanie zbliżone do digitaliny).
===Uwagi===
W ogrodach często mylony z [[ciemiernik kaukaski|ciemiernikiem kaukaskim]] i [[ciemiernik rdzawoczerwony|ciemiernikiem rdzawoczerwonym]] oraz ich ozdobnymi hybrydami.
===Przypisy===
<references/>
===Bibliografia===
#Bochenek, P. 1998. Obserwacje autekologiczne i populacyjne nad Helleborus purpurascens W. & K. (Ranunculaceae). Fragmenta Floristica et Geobotanica Series Polonica 6: xx-xx. Kraków. PL ISSN 1233–0132.
<div style="font-size:85%">
#{{cytuj książkę|imię=Władysław |nazwisko=Szafer |imię2=Stanisław |nazwisko2=Kulczyński |tytuł=Rośliny polskie|miejsce=Warszawa |rok=1953 |wydawca= PWN |id=}}
</div>
| |||