Zeuksis z Heraklei: Różnice pomiędzy wersjami

'''Zeuksis z Heraklei''' - – [[malarz]] [[starożytna Grecja|grecki]], działający około [[430 p.n.e.|430]]-[[390 p.n.e.]], czołowy przedstawiciel [[iluzjonizm]]u w [[starożytność|starożytnym]] malarstwie greckim.

== Życie ==

Pochodził z [[Herakleja|Heraklei]] w [[Lukania|Lukanii]] (południowa [[Italia]]). Jego prawdziwe imię brzmiało Zeuksippos. Był uczniem [[Damofilos z Himery|Damofilosa z Himery]] lub [[Neseus z Tazos|Neseusa z Tazos]], a być może terminował u obu. Pracował głównie w [[Ateny|Atenach]], [[Efez]]ie i [[Pella (miasto w Grecji)|Pelli]] (na dworze [[starożytna Macedonia|macedońskiego]] króla [[Archelaos]]a). Zyskał tak wielką sławę i ogromny majątek, tak że spacerował po [[Olimpia|Olimpii]] w płaszczu ze swoim imieniem wyszytym [[złoto|złotymi]] literami, a pod koniec kariery nie sprzedawał swoich dzieł, lecz je ofiarowywał, uważając, że nie ma na nie ceny. Był rywalem [[Parrasjos]]a. Sławny stał się ich „pojedynek”, w którym Zeuksis musiał uznać wyższość przeciwnika. Pomimo[[Sokrates]], pomimo że znany był ze swojej [[pycha|pychy]], [[Sokrates]] nazwał goZeuksisa ''[[Kalokagatia|kalos kagatoskagathos]]''.

== Działalność artystyczna ==

Zeuksis był czołowym przedstawicielem iluzjonizmu malarskiego, nowego kierunku ostro krytykowanego przez [[Platon]]a za tworzenie złudnej iluzji rzeczywistości, szkodliwej społecznie. Zeuksis, rozwijając osiągnięcia [[Apollodoros z Aten|Apollodorosa z Aten]], po mistrzowsku operował [[światłocień|światłocieniem]], a kształty modelował nie tyle linią co kolorem o różnym natężeniu. W tonacji kolorystycznej używał czasami efektu monochromatycznego w brązach i szarościach, co dawało wrażenie prostoty i celowej archaizacji. Opracował też własny [[kanon]] proporcji, podobno o „zbyt"zbyt dużych głowach i wiązaniach kości". Jako pierwszy stworzył ideał piękna kobiecego ciała w słynnym obrazie [[Helena Trojańska|Heleny]] (wykonanym na podstawie 5 modelek wyłonionych w konkursie) dla [[Herajon]]u w [[Kroton]]ie,. namalowałNamalował również pierwszą scenę rodzajową (''Rodzina Centaurów'' dla Aten; oryginał zrabowany przez [[Sulla|Sullę]] w [[86 p.n.e.]] zatonął podczas transportu). Zeuksis humanizował naturę [[mitologia|mitologicznych]] [[hybryda|hybryd]], przydając im ludzkie cechy psychofizyczne (np. sławny Pan o ludzkich nogach w Pelli, Tryton i Boreasz w Atenach, ''Związany Marsjasz''). Wczesne obrazy artysty cechował [[etos]] (np. Penelopa), późniejsze niekiedy -– [[patos (estetyka)|patos]] i zestawianie [[kontrast]]ów (m.in. ''Herakles jako dziecko duszący węże w obecności Alkmeny i Amfitriona'' dla świątyni [[Zeus]]a w [[Agrigentum]]). Niezwykły iluzjonizm jego dzieł podkreśla anegdota o obrazie ''Chłopiec z winogronami'' (namalowanym na konkurs z Parrasjosem), które miały wabić ptaki. Repliki jego dzieł można zobaczyć w malowidłach [[Pompeje|pompejańskich]].

== Bibliografia ==

* Praca zbiorowa - „Encyklopedia sztuki starożytnej”, WaiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 615, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WaiF)

* Rachet G. - „Słownik cywilizacji greckiej”, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 2006, s. 416, ISBN 83-7132-919-9