Wikipedia

Kościół św. Pantaleona w Kolonii: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
WP:SK, drobne redakcyjne
Linia 1:
'''Kościół św. Pantaleona w Kolonii''' – kościół w płd.południowej części Starego Miasta, jedna z 12 wielkich [[architektura romańska|romańskich]] [[bazylika|bazylik]] [[Kolonia (miasto)|Kolonii]].
[[ImageGrafika:Köln st pantaleon.jpg|thumb|250px|Kościół św. Pantaleona w Kolonii - westwerk]]
== Historia i architektura ==
Kościół ([[język niemiecki|niem.]] ''St. Pantaleon'') mieści się przy ulicy ''Am Pantaleonsberg'' 2 i nosi wezwanie św. [[Święty Pantaleon|św. Pantaleona]]a (męczennika z [[Nikomedia|Nikomedii]]) oraz [[Święci Kosma i Damian|śś. Kosmy i Damiana]]. Ci święci patroni byli lekarzami i zapewne już w IX w. z kościołem był połączony szpital (przytułek). Czwartym patronem był św. [[Kwiryn (imię)|Kwiryn]], biskup.
[[ImageGrafika:St. Pantaleon Innen.jpg|thumb|250px|Wnętrze nawy gł.głównej]]
PowstałŚwiątynia powstała na terenie przedmieścia starożytnej Kolonii. ResztkiPod dzisiejszą budowlą odkryto również resztki [[architektura starożytnego Rzymu|rzymskich]] budowli, m. in. [[willa|willi]], odkryto również pod dzisiejszą świątynią. Po roku [[350]] (lub – według innych badaczy – dopiero w VI/VII w.) wzniesiono jednonawowy [[kościół (budynek)|kościół]] z prostokątnym [[prezbiterium|chórem]], wokół którego istniał [[cmentarz]]. Pierwsza pisemna wzmianka o kościele pochodzi z roku [[866]]. Ok. [[957]] abp [[Bruno (arcybiskup koloński)|Bruno I]], brat cesarza [[Otto I Wielki|Ottona I]], założył przy nim klasztor [[benedyktyni|benedyktynów]] (drugi – obsadzony przez tego samego fundatora mnichami [[Irlandia|iryjskimi]] – znajdował się przy kościele Wielkiego św. Marcina, ([[język niemiecki|niem.]] ''Gross St. Martin''), który otrzymał hojne nadania. Zakonnicy zostali sprowadzeni z opactwa św. Maksymina w [[Trewir]]ze. Kościół klasztorny po przebudowie z dodaniem [[westwerk]]u i [[transept]]u poświęcono [[24 października]] [[980]].
 
Już wkrótce, staraniem cesarzowej [[Teofano (cesarzowa rzymska)|Teofano]], siostrzenicy cesarza [[Bizancjum]] [[Jan I Tzimiskes|Jana I]] i żony [[Otto II|Ottona II]], w latach ok. 986-1000 przedłużono nawę ku zachodowi, wzniesiono nowy westwerk i [[apsyda|apsydę]] oraz wykonano monumentalne rzeźby na fasadzie. Cesarzowa, która przeszczepiła tu ze wschodu kult [[św. Mikołaj|św. Mikołaja]]a, wybrała kościół na miejsce wiecznego spoczynku. W [[krypta|krypcie]] złożono również ciało fundatora (zm. 965), czczonego jako świętyświętego.
 
Za czasów opata Wolberona ok. [[1160]] jednonawowa świątynia [[sztuka ottońska|ottońska]] otrzymała formę trzynawowej bazyliki [[architektura romańska|romańskiej]] ze sklepionymi nawami bocznymi, a w związku z rozwojem miasta, znalazła się na jego terytorium. Zabudowania klasztorne z [[krużganek|krużgankiem]] i budynek [[kapitularz]]a (obecnie skarbca) z pocz. XIII w. wzniesiono od północy, od strony południowej założono cmentarz z kaplicą pw. Świętego Krzyża i Dwunastu Apostołów (niezachowana). W X-XIII w. słynne były pracownie rzemieślnicze opactwa, z których wychodziły [[emalia|emalie]], wyroby z [[kość|kości]] i [[kość słoniowa|kości słoniowej]], [[iluminacja książki|rękopisy iluminowane]] oraz dzieła [[złotnictwo|złotnictwa]]. Ściany świątyni zostały pokryte malowidłami.
Linia 12:
Po [[1618]] nastąpiła [[barokizacja]] wystroju wnętrza, zbudowano gotycyzujące sklepienie w nawie głównej i nową trójboczną apsydę, przekształcono okna (Christoph Wamser). Wykonano malowidła ścienne i sklepienne ze scenami z życia [[Maria z Nazaretu|Marii]], [[św. Benedykt]]a i [[Święta Scholastyka|św. Scholastyki]]. Później pojawiły się dalsze elementy wystroju. Po runięciu [[1757]] bocznych wież, odbudowano je w mocno obniżonej formie, środkowa otrzymała barokowy hełm, a przedsionek zachodni całkowicie rozebrano.
 
Podczas trwającej od [[1794]] [[wojny napoleońskie|francuskiej]] okupacji miasta w [[1803]] nastąpiła [[kasata]] klasztoru, a kościół zamieniono na [[stajnia|stajnię]]. [[ImageGrafika:Köln-St-Pantaleon-1832-Opt-Telegraphie.jpg|thumb|250px|Telegraf optyczny na wieży kościoła, ok. 1832]]
Po przyłączeniu [[1815]] do [[Prusy|Prus]] został [[ewangelicyzm|ewangelickim]] kościołem garnizonowym (okresowo służącym jednak również żołnierzom-katolikom), a na wieży zainstalowano [[telegraf optyczny]] zapewniający szybką łączność z [[Berlin]]em. W latach 1890-1892 zrobiono rekonstrukcję westwerku w duchu romańskim (skracając jednak odbudowany przedsionek). Po [[I wojna światowa|I wojnie światowej]] i [[demilitaryzacja|demilitaryzacji]] [[Nadrenia|NadreniiiNadrenii]] ewangelicy zamienili obszerną świątynię na mniejszy [[kościół kartuzów w Kolonii|kościół kartuzów]] i kościół św. Pantaleona stał się [[katolicyzm|katolickim]] parafialnym.
 
Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] zniszczeniu uległ dach, część murów i część wyposażenia (w tym malowidła ścienne i sklepienne), jednak najcenniejsze elementy w porę zabezpieczono. Podczas powojennej odbudowy starano się przywrócić architekturze formy romańskie, w związku z tym w nawie sklepienie ponownie zastąpiono [[strop]]em. W latach 1955 i 1962 prowadzono badania [[archeologia|archeologiczne]].
 
Podczas obchodów Światowego Dnia Młodzieży [[2005]] teren przy kościele był miejscem spotkania papieża [[Benedykt XVI|Benedykta XVI]] z [[alumn|alumnami]]ami seminariów duchownych. Jako miejsce spoczynku cesarzowej Teofano, świątynia jest miejscem kontaktów [[ekumenizm|ekumenicznych]] z przedstawicielami [[Kościoły wschodnie|Kościołów Wschodnich]], szczególnie [[prawosławie|prawosławnego]] i [[Apostolski Kościół Ormiański|ormiańskiego]]. W [[1991]] powołano do życia społeczne Towarzystwo Przyjaciół Kościoła św. Pantaleona w Kolonii ([[język niemiecki|niem.]] ''Der Freundeskreis St. Pantaleon e.V. Köln'').
 
== Zabytki ==
[[ImageGrafika:Koeln stpantaleon sarkophag theophanu.jpg|thumb|250px|Sarkofag cesarzowej Teofano]]
Fragmenty najstarszych rzeźb kamiennych zebrano w lapidarium, otwartym [[1997]] na emporze zachodniej.
 
Linia 35:
W zbiorach [[Schnütgen-Museum]] znajduje się uszkodzony romański rzeźbiony [[tympanon]] portalu północnego z 3. ćwierci XII w.
 
== Bibliografia ==
* Hans J. Kracht, ''Geschichte der Benediktinerabtei St. Pantaleon in Köln 965-1250'', Siegburg, Schmitt, 1975, ISBN 3-87710-067-8
* Willehad Paul Eckert, ''Köln. Stadt am Rhein zwischen Tradition und Fortschritt'', Köln, DuMont, 1976, ISBN 3-7701-0912-0
* Helmut Fussbroich, ''Die Ausgrabungen in St. Pantaleon zu Köln'', Mainz, von Zabern, 1983, ISBN 3-8053-0601-6
* ''Romanische Kirchen in Köln'' = ''Romanesque churches in Cologne'' = ''Eglises romanes à Cologne'', Text Werner Schäfke, Köln, Stadt Köln, 1985
* Karl Heinz Bergmann, ''St. Pantaleon in Köln'', 5. verb. Aufl., Neuss, Neusser Druckerei und Verlag, 1986, ISBN 3-88094-518-7
* Fried Mühlberg, ''St. Pantaleon und sein Ort in der karolingischen und ottonischen Baukunst'', Köln, Bachem, 1989, ISBN 3-7616-0945-0
* Anne Behrend-Krebs, ''Die ottonischen und romanischen Wandmalereien in St. Gereon, St. Maria im Kapitol und St. Pantaleon in Köln'', Münster, Tebbert, 1994, ISBN 3-929207-16-8
* ''Kirchen in Köln'', Texte Monika Schmelzer..., München, Verwaltungs-Verl., 2000
* Clemens Kosch, ''Kölns Romanische Kirchen. Architektur und Liturgie im Hochmittelalter'', Regensburg, Schnell und Steiner, 2000, ISBN 3-7954-1264-1
* Stefan Samerski, ''Die Kölner Pantaleonsverehrung. Kontext - Funktion - Entwicklung'', Norderstedt, Books on Demand, 2005, ISBN 3-8334-3041-9
* Peter von Steinitz, ''Pantaleon der Arzt'', Köln, Freundeskreis St. Pantaleon, 2005, ISBN 3-9805197-3-2
* ''Colonia Romanica 2006. Neue Forschungen zur Geschichte, Baugeschichte und Ausstattung von St. Pantaleon in Köln. Beiträge des Kolloquiums 2006'', Köln, Greven, 2007, ISBN 978-3-7743-0364-5
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://pantaleon.webzeiten.info/ Strona Parafii (jęz. niem.)]
* [http://www.romanische-kirchen-koeln.de/ Romańskie kościoły Kolonii (jęz. niem.)]
* [http://de.opusdei.org/art.php?p=18158 Kaplica św. Josemarii (jęz. niem.)]
 
{{commons|St. Pantaleon (Köln)}}
Linia 59:
[[Kategoria:Benedyktyni|Kolonia]]
[[Kategoria:Obiekty sakralne w Niemczech|Kolonia]]
 
[[de:St. Pantaleon (Köln)]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Kościół_św._Pantaleona_w_Kolonii”