|
'''Ośrodek międzygalaktyczny''' to niezwykle rozrzedzona materia wypełniająca przestrzeń pomiędzy galaktykami. Średnie gęstości ośrodka międzygalaktycznego są nieporównywalnie mniejsze do gęstości plazmy osiągalnej w laboratoryjnej [[próżnia|próżnii]]. Materia ośrodka międzygalaktycznego jest bardzo niejednorodna i silnie zjonizowana, aż do odległości kosmologicznych odpowiadających [[przesunięcie ku czerwieni|przesunięciu ku czerwieni]] około 6, jest bardzo niejednorodna i silnie zjonizowana.
WłasnościZe ośrodkawzględu międzygalaktycznegona to, że ośrodek międzygalaktyczny praktycznie nie wysyła promieniowania, jego własności można badać przede wszystkim w oparciu o wpływ (pochłanianie), jaki mawywiera istnieniena tegopromieniowanie ośrodkaprzechodzące naprzez promieniowanieośrodek i docierające do nas z odległych obiektów, takich jak [[kwazar|kwazary]] czy [[rozbłysk gamma|rozbłyski gamma]]. Udaje się także obserwować emisję tego ośrodka pochodzącą z obszarów o większej niż typowo gęstości.
Największe zgęszczenia ośrodka międzygalaktycznego obserwujemyobserwuje się w bogatych [[gromada galaktyk|gromadach galaktyk]]. Ośrodek międzygalaktyczny wypełniający przestrzeń między galaktykami, otaczając też całą gromadę osiąga tam gęstości nawet kilkaset razy większe od średniej gęstości materii we Wszechświecie i wypełnia przestrzeń między galaktykami, otaczając też całą gromadę. Temperatura tej plazmy jest bardzo wysoka, około 10<sup>8</sup> K, plazma jest praktycznie całkowicie zjonizowana i świeci w zakresie promieniowania rentgenowskiego.
Poza gromadami galaktyk ośrodek jest rzadszy i ma temperaturę niższą temperaturę, typowo 10<sup>5</sup> – 10<sup>7</sup> K, i jest nazywany ośrodkiem „ciepłym” (ang. Warm-Hot Intergalactic Medium, w skrócie WHIM), istnieją też jeszcze chłodniejsze obłoki czy filamenty gazu. Obecność tych chłodniejszych obłoków zaznacza się wyraźnie w widmach promieniowania odległych kwazarów. Ponieważ wodór w tych obłokach nie jest całkowicie zjonizowany, w promieniowaniu kwazarów pojawiają się wąskie linie absorpcyjne, związane głównie z [[seria Lymana|linią Lyman_alpha]] wodoru. Im bardziej odległy kwazar, tym więcej obłoków jest na linii widzenia pomiędzy nami a kwazarem, ia w widmie kwazara pojawia się wtedy cały ''las linii'', stąd zjawisko nazywane jest „lasem Lymana”. LiniaZe względu na kosmologiczną ekspansję Wszechświata, linie odpowiadająca poszczególnym obłokom pojawiasą sięprzesunięte wwzględem innejlinii częściobserwowanej widmaw kwazaralaboratorium (im bliżej Ziemi jest obłok, tym linia jest mniej przesunięta ku czerwieni) ze względu na kosmologiczna ekspansję Wszechświata. Dla kwazarów o przesunięciu ku czerwieni ponad 6 zjawisko praktycznie uniemożliwia badanie pewnej części widma promieniowania kwazara.
Wysoka temperatura ośrodka międzygalaktycznego, znacznie wyższa niż temperatura promieniowania tła wypełniającego Wszechświat, jest wynikiem procesu formowania się niejednorodności w rozkładzie materii, w tym galaktyk i gwiazd. Materia opadająca na centrum grawitacyjne gromady galaktyk rozgrzewa się w wyniku procesu dyssypacji energii potencjalnej. Do podgrzania ośrodka międzygalaktycznego przyczyniły się też kwazary i młode galaktyki o silnej aktywności gwiazdotwórczej, które są silnymi źródłami promieniowania nadfioletowego, a także energetycznych cząstek. Nie wykluczony jest udział hipotetycznych masywnych gwiazd III populacji.
|
