Tymczasowy Rząd Narodowy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
red |
Mathiasrex (dyskusja | edycje) utworzenie |
||
Linia 1:
[[Image:January Uprising proclamation 1863.PNG|166px|thumb|right|Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego, 22 stycznia 1863]]
'''Tymczasowy Rząd Narodowy''' właściwie '''Komitet Centralny Narodowy jako Tymczasowy Rząd Narodowy''' – centralny organ władz [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]] od [[18 stycznia]] do [[13 marca]] [[1863]] i od [[21 marca]] do [[23 maja]] [[1863]].
==Utworzenie==
Kontrolowany przez [[stronnictwo czerwonych]] [[Komitet Centralny Narodowy]] już od [[1862]] przygotowywał wybuch powstania w [[zabór rosyjski|zaborze rosyjskim]]. Zaplanowane na wiosnę [[1863]] przygotowania powstańcze pokrzyżowała [[branka]] przeprowadzona w [[Warszawa|Warszawie]] przez margrabiego [[Aleksander Wielopolski|Aleksandra Wielopolskiego]] w nocy z [[14 stycznia|14]] na [[15 stycznia]]. Istniała realna groźba rozbicia organizacji spiskowych w całym kraju.
W zaistniałej sytuacji KCN postanowił o przyspieszeniu wybuchu powstania i przekształcił się 18 stycznia w Tymczasowy Rząd Narodowy. TRN wydał [[manifest 22 stycznia]], w którym określając się jako jedyny rząd legalny wzywał do walki orężnej o wolność, równość i niepodległość. Opublikował też dwa dekrety o [[uwłaszczenie chłopów|uwłaszczeniu chłopów]]. [[Zygmunt Padlewski|Zygmuntowi Padlewskiemu]] powierzono zadanie opanowania [[Płock]]a, gdzie miał on proklamować Rząd Narodowy. Członkowie rządu oczekiwali na ten moment w [[Kutno|Kutnie]]. Rząd tymczasowy mianował naczelników wojskowych w każdym województwie, powierzając im zadanie opanowania poszczególnych celów.
===Komisja Wykonawcza Rządu Narodowego===
Próba zajęcia Płocka zakończyła się niepowodzeniem, a pozostający poza Warszawą rząd tymczasowy nie mógł się bezpiecznie ujawnić. W tym czasie rzeczywistą władzę nad powstaniem przejęła kierowana przez rezydującego w Warszawie [[Stefan Bobrowski|Stefana Bobrowskiego]] [[Komisja Wykonawcza Rządu Narodowego]].
===Dyktatura Ludwika Mierosławskiego===
[[30 stycznia]] wysłannicy TRN w [[Paryż]]u skłonili [[Ludwik Mierosławski|Ludwika Mierosławskiego]] do objęcia dyktatury nad powstaniem. Ten [[17 lutego]] przybył w granice [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Polskiego]], jednak na skutek klęsk militarnych już [[23 lutego]] zmuszony był je opuścić.
TRN wezwał go do stawienia się na pole walki przed upływem [[8 marca]].
===Dyktatura Mariana Langiewicza===
[[12 marca]] wykorzystało tę sytuację [[stronnictwo białych]], którego przedstawiciele udając emisariuszy TRN, przekonali niezorientowanego w sprawach politycznych [[Marian Langiewicz|Mariana Langiewicza]] do objęcia dyktatury. Ten powołał nowy [[Rząd Narodowy Cywilny]], sprawujący w jego imieniu władzę.
Dotychczasowi członkowie TRN uznali, że rząd ''dotychczasową swoją władzę składa w jego ręce i wzywa cały naród do posłuszeństwa dyktatorowi''. Jednak zastrzegli sobie, że ''w części kraju zajętej przez nieprzyjaciela z upoważnienia dyktatora rozporządzenia wydawać będzie Komisja Wykonawcza''.<ref>[[Andrzej Zahorski]], [[Stefan Kieniewicz]], [[Władysław Zajewski]], ''Trzy powstania narodowe'', [[Warszawa]] [[1992]], s. 364</ref> Utworzono tym samym [[Komisja Wykonawcza Dyktatora w Warszawie|Komisję Wykonawczą Dyktatora w Warszawie]].
===Reaktywacja Tymczasowego Rządu Narodowego===
[[19 marca]] Langiewicz przekroczył granicę [[Galicja|Galicji]], gdzie został aresztowany przez [[Austriacy|Austriaków]].
Do [[Kraków|Krakowa]] przybył prezes TRN [[Stefan Bobrowski]], który [[21 marca]] ogłosił tam przywrócenie najwyższej władzy Tymczasowego Rządu Narodowego. Powołał rząd koalicyjny z udziałem przedstawicieli białych i czerwonych. Po śmierci Bobrowskiego w pojedynku [[12 kwietnia]], we władzach powstańczych górę zaczęły brać tendencje umiarkowane. [[10 maja]] Komitet Centralny jako Tymczasowy Rząd Narodowy ogłosił się [[Rząd Narodowy Agatona Gillera|Rządem Narodowym]] pod przewodnictwem [[Agaton Giller|Agatona Gillera]].
===Struktura===
Poszczególni członkowie TRN nadzorowali poszczególne agendy rządowe za pośrednictwem dyrektorów komisji (od maja wydziałów) obsadzanych przez referentów. Tylko najważniejsze kwestie podnoszono na kolegium TRN.
===Skład===
====Pierwotny skład rządu=====
* [[Oskar Awejde]]
* [[Stefan Bobrowski]]
* [[Agaton Giller]] - sprawy zagraniczne oraz sprawy prasy
* [[Jan Kajetan Janowski]] - sprawy wewnętrzne oraz sprawy [[Litwa|Litwy]] i [[Ukraina|Rusi]]
* [[Leon Królikowski]] od marca [[1863]]
* ks. [[Karol Mikoszewski]] - sprawy duchowne i opieka nad ludem
* [[Jan Maykowski]] - sprawy skarbu
* [[Zygmunt Padlewski]] - naczelnik miasta Warszawy i sprawy wojskowe
* [[Karol Ruprecht]] od marca [[1863]]
====Rząd reaktywowany w marcu 1863=====
=====Członkowie=====
* [[Stefan Bobrowski]] - przewodniczący do [[12 kwietnia]] [[1863]]
* [[Agaton Giller]] - przewodniczący od [[12 kwietnia]] [[1863]], od kwietnia szef Komisji Stosunków Zagranicznych
* [[Józef Kajetan Janowski]], szef Komisji Wojny
* [[Jan Maykowski]] - sekretarz, do [[12 kwietnia]] [[1863]]
* [[Edward Siwińśki]] od kwietnia [[1863]] szef Wydziału Prasy
* [[Oskar Awejde]] od [[12 kwietnia]] [[1963]] sekretarz, szef Komisji Spraw Wewnętrznych
* [[Karol Ruprecht]], do kwietnia [[1863]] szef Komisji Spraw Zagranicznych, szef Komisji Skarbu
* [[Hieronim Kieniewicz]], od maja [[1863]], przedstawiciel Litwy
===Bibliografia====
* [[Andrzej Biernat]], [[Ireneusz Ihnatowicz]], ''Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku'', [[Warszawa]] [[2003]]
* [[Stefan Kieniewicz]], [[Andrzej Zahorski]], [[Władysław Zajewski]], ''Trzy powstania narodowe'', [[Warszawa]] [[1992]]
* [[Stefan Kieniewicz]], ''Warszawa w powstaniu styczniowym'', [[Warszawa]] [[1983]]
* [http://dziedzictwo.polska.pl/katalog/skarb,Manifest_Komitetu_Centralnego_jako_Tymczasowego_Rzadu_Narodowego_wzywajacy_do_walki_o_Ojczyzne_z_22_I_1863_roku,gid,257964,cid,4403.htm?body=desc ''Manifest Komitetu Centralnego jako Tymczasowego Rządu Narodowego wzywający do walki o Ojczyznę z 22 I 1863 roku'']
{{wikisource|Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego|Manifestu Tymczasowego Rządu Narodowego}}
[[Kategoria:Powstanie styczniowe]]
[[Kategoria:Rządy w Polsce]]
| |||