Petržalka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m lit. |
rozbudowa |
||
Linia 1:
[[Image:Petržalka apartment blocks in Bratislava.jpg|300px|right|thumb|Widok na blokowiska Petržalki.<br>Na pierwszym planie [[Nowy Most]] nad [[Dunaj]]em]]
'''Petržalka''' ([[język węgierski|węg.]] ''Pozsonyligetfalu, Ligetfalu'', [[język niemiecki|niem.]] ''Engerau'', po polsku popularna pisownia ''Petrzalka'') to największa dzielnica mieszkaniowa [[Bratysława|Bratysławy]]. Leży na prawym brzegu [[Dunaj]]u w [[Powiat Bratysława V|powiecie Bratysława V]]. Liczy 130 000 mieszkańców.
==Historia==
Pierwsza wzmianka pochodzi z [[1225]] - list królewski wspomina o osadzie zwanej ''Flantschendorf'' (''Fl(u)ecendorf/Wlocendorf''). W [[1278]] pojawia się nazwa ''Flezyndorph'', natomiast po najeździe tatarskim spustoszoną okolicę zasiedlają koloniści z Niemiec. Właściwy początek współczesnej osadzie dała druga fala kolonizacji na przełomie średniowiecza i renesansu - wtedy pojawiła się po raz pierwszy niemiecka nazwa ''Engerau'', występująca także jako ''Ungarau'' (w wolnym tłumaczeniu "węgierska wieś"). Węgierskie nazwy zaczęły występować dopiero w XIX wieku - w [[1863]] ''Ligetfalva'', przekształcone później na ''Ligetfalu'' (stosowane także z przedrostkiem ''Pozsony-'').
W latach [[1774]]-[[1776]] założono w Petrzalce [[park]] na dotychczasowych terenach myśliwskich. Początkowo był w stylu barokowego klasycyzmu, jego dzisiejszy wygląd pochodzi z [[1839]] (zmiany przeszedł również w latach 70. XX wieku). Jest to jeden z najstarszych parków w Europie <ref>http://visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1039&p1=2544 Environment] (en) </ref>
W [[1938]] wraz z [[Devin|Devinem]] włączona po traktacie monachijskim w granice III Rzeszy - w [[1945]] ponownie w granicach Czechosłowacji. ▼
W [[1809]] stacjonowały na tym terenie wojska napoleońskie i ostrzeliwały Bratysławę.
Petržalka stanowi węzeł komunikacyjny. Przebiegają przez nią autostrady [[autostrada D1 (Słowacja)|D1]] i [[autostrada D2 (Słowacja)|D2]] (trasy europejskie [[E58 (trasa europejska)|E58]], [[E65 (trasa europejska)|E65]] i [[E75 (trasa europejska)|E75]]) oraz linie kolejowe łaczące Bratysławę z [[Budapeszt|Budapesztem]] i z [[Wiedeń|Wiedniem]]. Stacja [[Bratislava Petržalka]]. Na obszarze dzielnicy zlokalizowane jest słowacko-[[Austria|austriackie]] drogowe przejście graniczne Bratislava-Petržalka – Berg.▼
W [[1866]] w Petrzalce mieszkało 594 osoby w 105 domach. W okolicy dominowały sady, parki i inne tereny zielone. W [[1891]] miejscowość poprzez [[Stary Most w Bratysławie|Most Franciszka Józefa]] (obecnie Stary Most]]<ref>Przedtem na Dunaju znajdowały się już mosty drewniane, ale były nietrwałe - często niszczył je mróz i powodzie.</ref> zyskała połączenie z [[Bratysława|Bratysławą]] i [[Szombathely]], a tuż przed I wojną światową z [[Wiedeń|Wiedniem]] dzięki [[Pressburger Bahn]]. Na początku XX wieku zaczęły w Petrzalce powstawać zakłady przemysłowe i fabryki.
Obecnie (w [[2001]]) w dzielnicy mieszka 117 227 mieszkańców, w tym 108 600 Słowaków, 4259 Węgrów, 1788 Czechów, 219 Niemców.▼
W [[1910]] absolutną większość mieszkańców stanowili Niemcy - na 2947 mieszkańców było ich 1997 Niemców, po za tym 495 Węgrów i 318 Słowaków. Mimo to po I wojnie światowej przyłączono ją do [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] na mocy [[traktat w Trianon|traktatu w Trianon]] ze względów gospodarczych, jako tzw. [[przyczółek bratysławski]] (mieszkańcy Bratysławy mieli tutaj swoje sady i ogrody). Wtedy zaczęto używać oficjalnie współczesnej nazwy słowackiej ''Petržalka'' (pojawiła się na początku XX wieku). W okresie międzywojennym przybyło do miejscowości bardzo dużo Słowaków i w [[1921]] Niemcy stanowili już tylko niewiele ponad połowę ludności, a w [[1930]] tylko 22% (13% było Węgrami). Ogólna liczba ludności wzrosła w tym czasie o kilkaset procent.
====Zobacz też====▼
W latach 20. do Petrzalki przyłączono fragment miejscowości [[Kittsee]], wraz z jednym z dworców kolejowych (pod nazwą ''Kopčany'').
▲W [[1938]] wraz z [[Devin|Devinem]] włączona po traktacie monachijskim w granice III Rzeszy;
[[4 kwietnia]] [[1945]] Armia Czerwona zajęła Petrzalkę i ta ponownie znalazła się w [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]], a w [[1946]] stała się jedną z dzielnic Bratysławy.
W okresie powojennym Petrzalka przeżyła rozwój budowlany - ponieważ miała pełnić rolę dzielnicy-"sypialni", wybudowano liczne osiedla złożone z wielopiętrowych bloków (zwłaszcza od lat 70). Dzięki tym działaniom dzielnica stała się najludniejsza w mieście, ale również najbardziej niebezpieczna. Pod koniec okresu socjalistycznego planowano budowę [[metro|metra]] (pierwszego na [[Słowacja|Słowacji]]) z Petrzalki do centrum miasta, ale po zmianie systemu politycznego zabrakło pieniędzy na realizację tej koncepcji (powstało tylko kilka konstrukcji, m.in. pojedyncze tunele).
▲
==Podział dzielnicy==
Petrzalka dzieli się na trzy główne części:
* Dvory - dominują blokowiska,
* Lúky,
* Háje.
Nieoficjalnie (uwarunkowane podziałem historycznym) również na inne dzielnice:
* Ovsište (niem. Habern, węg. ''Zabos'') - pierwotnie była w tych okolicach wyspa, majątek rodziny Pallfy. Na początku XX wieku założono niedużą osadę, która znajdowała się na pograniczu Petrzalki i Prievozu, części dzielnicy [[Ružinov]].
* Kopčany (niem. Kittsee) - dawniej część węgierskiej, a obecnie austriackiej wsi [[Kittsee]],
* Zrkadlový háj (niem. Spiegelhaufen),
* Starý háj,
* Janíkov dvor (niem. Antonienhof) - położony w południowej części Petrzalki, do [[1947]] teren graniczny. Tutaj miała znajdować się stacja techniczna planowanego bratysławskie metra.
* Kapitulský dvor (niem. ''Flantschendorf'') - jedna z najstarszych części Petrzalki, w przeszłości była tutaj osada średniowieczna ''Flantschendorf'' (''Fl(u)ecendorf/Wlocendorf''). Znajduje się tutaj najstarszy czynny do dzisiaj [[cmentarz]] (założony w latach 20. XX wieku),
==Komunikacja==
▲Petržalka stanowi węzeł komunikacyjny. Przebiegają przez nią autostrady [[autostrada D1 (Słowacja)|D1]] i [[autostrada D2 (Słowacja)|D2]] (trasy europejskie [[E58 (trasa europejska)|E58]], [[E65 (trasa europejska)|E65]] i [[E75 (trasa europejska)|E75]]) oraz linie kolejowe łaczące Bratysławę z [[Budapeszt|Budapesztem]] i z [[Wiedeń|Wiedniem]]. Stacja kolejowa [[Bratislava Petržalka]].
Na obszarze dzielnicy zlokalizowane było dawne słowacko-[[Austria|austriackie]] drogowe przejście graniczne Bratislava-Petržalka – Berg.
*[[Artmedia Petržalka Bratysława|FC Artmedia]]
{{Bratysława}}
| |||