|
}}
'''Ustonogie, ustonogi''' (Stomatopoda) - jest to mały, ale bardzo specyficzny [[rząd (biologia)|rząd]] morskich [[Skorupiaki|skorupiaków]] z gromady [[Pancerzowce|pancerzowców]] o stosunkowo prymitywnej budowie z bardzo słabo wykształconym pancerzem, który to jest słabo zesklerotyzowany. Ciało mają wydlużone długości do 34 cm, z bardzo długim odwłokiem[[odwłok]]iem. Dorosłe skorupiaki prowadzą najczęściej ryjący tryb życia na dnie morza, a [[larwa|larwy]] spotykane są w planktonie[[plankton]]ie. Dotychczas poznano około 170 [[gatunek (biologia)|gatunków]].
'''Budowa cialaciała'''
Głowa ich jest stosunkowo duża, natomiast tułów jest słabo rozwinięty. Odwłok stanowi główną masę zwierzęcia. Pierwsze pięć segmentów tułowia słabo jest połączone z głową. Pozostałe trzy segemntysegmenty są wolne. Ostateczna segmentacja głowy nie zgadza się z metamerią embrionalną ani metamerią układu nerwowego. Głowa ma dwa pseudosomity wolne, oczny i czułkowy, ruchomo zestawione względem pozostałej części głowy. Przednią rostralną część pancerza, na której osadzone są ''[[czułki|antennae]]'', też ruchomowruchomo w stosunku do reszty pancerza. [[Żuwaczka|Żuwaczki]] z trójczłonowymi głaszczkami dobrze rozwinięte, natomiast obie pary szczęk są bardzo słabo wykształcone. W pobieraniu pokarmu główną rolę mają szczękonóżki. Są one najlepiej rozwinięte ze wszystkich odnóży, są jednogałęziste. Szczególnie druga para jest silnie rozwinięta i stanowi główny narząd chwytny i zarazem obronny, nadając całemu zwierzęciu swoisty wygląd. Mają one silnie rozwinięty końcowy człon odnóża - dactylopodit z silnymi kolcami, składający się w zagłęznieniuzagłębieniu członu przedostatniego - protopoditu w okładziny. Pozostałe cztery pary też są uzbrojone w zakończenia chwytne, lecz małych rozmiarów. Tego rodzaju narządy chwytne nazywane są pseudoszczypcami. Odnóża wolnych segmentów tułowia są stosunkowo długie i cienkie, dwugałęziste o charakterze pływnym. Pleopodia są krótkie i blaszkowate. Na pięciu pierwszych parach są [[Skrzela (anatomia)|skrzela]]. Szósta para to uropodit, wraz z telsonem[[telson]]em, tworzy płetwę ogonową. U samcowsamców pierwsza para pleopodiów funkcjonuje jako [[narząd kopulacyjny]].
'''Układ pokarmowy'''
Jelito ma dwa duże gruczoły wątrobo-trzustkowe, złożone z 8-10 ramion i ciągnie się do telsonu. Oprócz tego w części odbytowej uchodzauchodzą dwa małe uchyłki, nazywane gruczołami odbytowymi, są one o charakterze wydalniczym.
'''Układ krążenia'''
Serce jest długie, ciągnie się przez calycały tułów i odwłok, ma liczne [[Ostium (biologia)|ostia]] (13 par, z których 6 par znajduje się w części tułowiowej i 7 par w odwłokowej). Oprócz tętnicy głowowej i ogonowej istnieją liczne (15 par) tętnice boczne i grzbieto-brzuszne.
'''Układ nerwowy i narządy zmysłów'''
Układ nerwowy odpowiada segmentacji cialaciała. Pierwsze 8 zwojów tułowiowych zlane w jedną całość, ostatnie 3 zwoje oddzielne, podobnie jak 6 zwojów odwłokowych. Oko [[pływik|naupliusowe]] zachowuje się też u form dorosłych.
'''Układ rozrodczy'''
Są to organizmy rozdzielnopłciowe. Jajniki są parzyste i wydłużone, mieszczą siesię w tułowiu i uchodzauchodzą w 6 segemenciesegmencie pojedynczym otworem, natomiast nieparzyste jądra, położone w telsonie, uchodzą w 8 segmencie tułowia parzystymi otworami. Jaja do czasu wylęgu są noszone przez samicę na ostatnich trzech parach szczękonóży. W momencie składania są skupione w grona wydzieliną cementową gruczołów trzech ostatnich segmentów tułowia.
Przechodzą przeobrażenie, po 10-11 tygodniach wylęgają się larwy, tzw. ''erichthus'', bardzo zaawansowane w rozwoju. Po pięciu linieniach, przez stopniowe wykształcenie pleomerów i pleopodiów i uwstecznienie egzopoditowegzopoditów przechodzi w stadium synzoea i zaczyna prowadzić pelagiczny tryb życia. Całkowity rozwojrozwój trwa kilka miesięcy.
'''Ekologia'''
Występują w klimacie tropikalnym i subtropikalnym, sporadycznie w chłodniejszych wodach. Są one mieszkańcami strefy przydennej, głównie mórz tropikalnych. Niektóre gatunki sięgają do głębokości 760 m. Występują gatunki mogące żyć w wodach słonawych. Zwykle są mieszkańcami skalistych wybrzeży, raf koralowych, a także i piaszczystego dna.
'''Znaczenie gopodarczegospodarcze'''
W większości jadalne, wchodzą w skład wielu potraw, m. in. [[sashimi]] i [[sushi]]. Do celów kulinarnych są używane m. in. ''Squilla desmaresti'' i ''Squilla oratoria''.
{{stawonogi stub}}
[[Kategoria:Pancerzowce]]
| 