Neolamarkizm: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
literówka |
linki wewn. |
||
Linia 1:
'''Neolamarkizm''' - jeden z kierunków [[ewolucjonizm]]u, przeciwstawiający się [[darwinizm]]owi, negując bądź ograniczając znaczenie [[dobór naturalny|doboru naturalnego]] w procesie [[ewolucja biologiczna|ewolucji]] organizmów. Od klasycznego [[lamarkizm]]u przejął tezę o [[Dziedziczność|dziedziczeniu]] cech nabytych, a poznanie czynników i mechanizmów ewolucji ograniczył do wyjaśnienia przyczyn dziedzicznej zmienności.
Za twórcę neolamarkizmu uznaje się [[Karl Wilhelm Von Nägeli|Nägeliego]]
Nägeli zachował typową dla lamarkizmu dwoistość mechanizmów ewolucji dla [[Rośliny|roślin]] i [[Zwierzęta|zwierząt]] dysponujących [[Układ nerwowy|układem nerwowym]]. Rośliny przystosowują się do otoczenia pod wpływem bodźców zewnętrznych np. rurki ich
Ogólnie rzecz ujmując siła ta tkwi w [[Cytoplazma|cytoplazmie]] (bez mikroskopu elektronowego cytoplazma była wielką niewiadomą) występującej w każdej [[Komórka|komórce]] i będącej podstawą procesów życiowych a więc również zmienności i dziedziczności. Jej micellarna budowa wewnętrzna jest specyficzna gatunkowo i podlega zmianom czysto fizykochemicznym. Najważniejsze są [[Gameta|komórki rozrodcze]] - z jednej takiej komórki może powstać pełny organizm; z [[Jajo (biologia)|jaja]] [[Kura domowa|kury]] - kura, z jaja [[ryby]] – ryba, itd. Przenoszeniem cech zajmuje się idioplazma zawierająca micelle, reszta plazmy tzw. stereoplazma nie przenosi wiadomości o budowie ciała. Powstanie każdej cechy organizmu jest uwarunkowane przez specyficzny układ micelli w idioplazmie. Ich przemiany lub kombinacje umożliwiają kształtowanie się odpowiednich organów w zależności od skomplikowania micelli zawartych w cytoplazmie. Micelle powoli, ale stale ulegają postępowym przemianom i to one umożliwiają ewolucję wyższego rzędu. Micelle (będące na różnym etapie rozwoju wynikającym z warunków i doświadczenia życiowego) są przekazywane podczas rozmnażania, przy łączeniu komórek płciowych. Wg Nägeliego dzieci są zawsze doskonalsze od swoich rodziców. Pierwsze micelle powstały samoistnie i ulegały zmianom dając cały ciąg istniejących teraz i kiedyś organizmów. W następnym roku Nägeli swoją teorię uzupełnił o zaprzeczenie istnienia w jakiejkolwiek formie [[Dobór naturalny|doboru naturalnego]].
W miarę jak pojawiały się nowe fakty naukowcy starali się usilnie dostosować je do istniejących teorii, gdy się nie dawało, porzucano stare i powoływano nowe byty. Neolamarkizm Nägeliego inspirująco wpłynął na powstanie [[psycholamarkizm]]u oraz [[mechanolamarkizm]]u.▼
▲W miarę jak pojawiały się nowe fakty naukowcy starali się usilnie dostosować je do istniejących [[teoria|teorii]], gdy się nie dawało, porzucano stare i powoływano nowe byty. Neolamarkizm Nägeliego inspirująco wpłynął na powstanie [[psycholamarkizm]]u oraz [[mechanolamarkizm]]u.
Szczególną karierę, zwłaszcza wśród paleontologów, zrobiła wywodząca się z mechanolamarkizmu teoria [[Ortogeneza|ortogenezy]]. Odkrywane przez paleontologów ślady wymarłych organizmów łatwo dawały się ułożyć w proste, jednokierunkowe ciągi. Pierwszy zwrócił na to uwagę w 1869 r. Waagen opisując szereg rodowodowy amonitów. Sam termin ortogeneza wprowadził do naukowej literatury [[Johann Wilhelm Haacke|Haacke]] w 1893 r. Uznawana za rzeczywiste zjawisko, bezwzględna jednokierunkowość przebiegu ewolucji (bez żadnych wahań) przez długi czas była głównym argumentem przeciw darwinizmowi. Koniowate mimo że z lasu przeniosły się na stepy zachowały kierunek zmian. Ewolucja i zmienność biorące się z właściwości samego życia mają charakter przypadkowy (mutacjonizm) i tylko niektóre zmiany okazują się przydatne (mają charakter preadaptacji). I właśnie te szczególnie korzystne zmiany są kontynuowane w jednym, intensyfikującym je kierunku (K. Beurlen i później (1950) [[Otto Heinrich Schindewolf]]). Przyczynę zmian upatrywano albo w działaniu czynników zewnętrznych (środowiska) albo/i wewnątrz samej komórki, organizmu itd. O. Jaeken, Koken, Beurlen byli zwolennikami autogenicznego (czysto wewnętrznego) pochodzenia czynników ortogenezy (intrakauzalizm). [[Ludwig Döderlein]] w 1888 r. za przyczynę utrzymywania się jednego kierunku ewolucji uznał biologiczną siłę bezwładności. W oparciu o tę myśl [[Othenio Abel]] w 1928 r. starał się stworzyć jednolite prawo biologicznej inercji. ▼
Szybko zauważono, że kierunkowość niestety prowadzi nieuchronnie do fazy inadaptatywnej (nieprzystosowawczej) o charakterze przerostu. Taki nadmiernie przerośnięty narząd (lub cale ciało), nie może należycie spełniać swej pierwotnej roli prowadząc w końcu do wymarcia danej linii rozwojowej. Jako przykłady hipertrofii (hipertelii, hiperspecjalizacji) przytaczano zakręcone lub przekrzyżowane ciosy mamutów, kły kotowatego smilidona albo rogi jelenia Megaloceros hibernicus.▼
▲Szczególną karierę, zwłaszcza wśród [[Paleontologia|paleontologów]], zrobiła wywodząca się z mechanolamarkizmu teoria [[Ortogeneza|ortogenezy]]. Odkrywane przez paleontologów ślady wymarłych organizmów łatwo dawały się ułożyć w proste, jednokierunkowe ciągi. Pierwszy zwrócił na to uwagę w 1869 r. [[Wilhelm Heinrich Waagen|Waagen]] opisując szereg rodowodowy [[Amonity (zwierzęta)|amonitów]]. Sam termin ortogeneza wprowadził do naukowej literatury [[Johann Wilhelm Haacke|Haacke]] w 1893 r. Uznawana za rzeczywiste zjawisko, bezwzględna jednokierunkowość przebiegu ewolucji (bez żadnych wahań) przez długi czas była głównym argumentem przeciw darwinizmowi. [[Koniowate]] mimo że z lasu przeniosły się na
Neolamarkizm rozwijał się również w Rosji i w ZSRR. [[Nikołaj Wawiłow]] starał się wykazać że o kierunku zmian decyduje zawartość chromosomów. Zwrócił on uwagę na tzw. serie homologiczne czyli istnienie jednakowych cech o gatunków blisko spokrewnionych. U zbóż np. Truticum vulgare, T. compactum, T. spelat, T. dicoccum zauważył istnienie form ościstych i bezościstych co uznał za dowód występowania zmian równoległych świadczących o jednakowym potencjale wewnętrznym tych gatunków i obecności takich samych genów w tym samym miejscu (nie jest to reguła bo występuje też zjawisko [[konwergencja|konwergencji]]). Najbardziej znanym przedstawicielem radzieckiego neolamarkizmu był [[Trofim Łysenko]] u którego głównym grzechem nie było to że się mylił (bo nierozumiejących Darwina było wielu) ale na tym że dla wykazania swoich racji posłużył się aparatem przymusu swego państwa.▼
▲Szybko zauważono, że kierunkowość niestety prowadzi nieuchronnie do fazy inadaptatywnej (nieprzystosowawczej) o charakterze przerostu. Taki nadmiernie przerośnięty narząd (lub
▲Neolamarkizm rozwijał się również w [[Rosja|Rosji i w ZSRR]]. [[Nikołaj Wawiłow]] starał się wykazać że o kierunku zmian decyduje zawartość
== Zobacz też ==
| |||