Michał Waleczny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
dużo, z Demela |
||
Linia 1:
[[Image:MihaiViteazul.jpg|thumb|right]]
'''Michał Waleczny''' (rum. ''Mihai Viteazul
Pochodzenie Michała Walecznego jest niepewne - najprawdopodobniej nie pochodził z panującej dotąd wołoskiej dynastii [[Basarabowie|Basarabów]], choć według niektórych badaczy mógł być nieślubnym synem hospodara [[Patrascu Dobry|Patrascu Dobrego]]. Blisko związany z rodem Buzescu, piastował ważne stanowiska przy dworze hospodarskim w końcu [[XVI w.]] Związany z opozycją wobec [[Aleksander Zły|Aleksandra Złego]] zbiegł do [[Stambuł]]u, gdzie w [[1593]] zdołał uzyskać (zapewne po prostu kupić) sułtańską nominację na tron hospodarski.
Mimo, iż tron zawdzięczał Turkom, już wkrótce obrócił się przeciwko nim. Zawarłszy sojusz z [[historia Mołdawii|Mołdawią]] oraz otrzymawszy poparcie [[Habsburgowie|Habsburgów]] wypędził w [[1594]] Turków ze swojego księstwa i rozpoczął wojnę z sułtanem. Mimo kolejnych sukcesów militarnych (także na południowym brzegu [[Dunaj]]u) sytuacja Michała w [[1595]] stała się trudna - wbrew jego stanowisku jego posłowie zawarli układ z [[Zygmunt Batory|Zygmuntem Batorym]] oddając Wołoszczyznę w [[lenno]] [[Siedmiogród|Siedmiogrodowi]], a Turcy podjęli kontruderzenie. Mimo zwycięstwa w bitwie pod Călugăreni w sierpniu 1595, Michał musiał uciec w góry, a główne miasta księstwa dostały się w ręce tureckie. Dopiero zimą, korzystając z pomocy siedmiogrodzkiej oraz najemników włoskich Michał wyparł Turków z Wołoszczyzny, zdobywając między innymi [[Giurgiu]] i [[Braiła|Braiłę]]. Mimo zerwania sojuszu z Mołdawią (w której toczyły się walki o tron), zdołał powstrzymać kolejną wyprawę turecką w [[1596]], po czym został zatwierdzony jako hospodar przez sułtana.
Po tym sukcesie Michał podjął działania na rzecz uporządkowania sytuacji wewnętrznej w swoim państwie, a także zdobycia solidnego oparcia zagranicznego wobec Turcji. W [[1598]] zawarł sojusz z Austrią, który jeszcze wzmocnił jego pozycję wobec Turcji (choć nadal płacił na jej rzecz haracz), co więcej - w tym samym roku najechał południowy brzeg Dunaju odnosząc kilka zwycięstw, dzięki czemu podpisany został pokój z Turcją.
{{Władca-Wołoszczyzna|urząd=Hospodar wołoski |lata=[[1593]]-[[1600]]|poprzednik=[[Aleksander Zły]]|następca=[[Mikołaj Patrascu]]}}▼
{{Władca-Mołdawia|urząd=Hospodar Mołdawii |lata=[[1600]]|poprzednik=[[Ieremia Movilă]]|następca=[[Ieremia Movilă]]}}▼
{{Władca-Siedmiogród|urząd=książę Siedmiogrodu |lata=[[1599]]-[[1600]]|poprzednik=[[Andrzej Batory]]|następca=[[Zygmunt Batory]]}}▼
Te sukcesy, umacniające pozycję Michała na arenie międzynarodowej, powodowały jednak podsycanie przez Stambuł wewnętrznej opozycji bojarskiej, która kilkakrotnie w tym czasie próbowała zorganizować spiski w celu obalenia hospodara. Zagrożenie pojawiło się także od północy - książę Siedmiogrodu [[Andrzej Batory]] zamierzał wprowadzić na tron wołoski życzliwego [[Polska|Polsce]] [[Szymon Mohyła|Szymona Mohyłę]]. Michał zareagował na to uderzeniem na Siedmiogród, w październiku [[1599]] pokonał Andrzeja Batorego w bitwie pod Şelimbăr - Andrzej zginął, a Michał objął rządy w Siedmiogrodzie (zastępstwo na Wołoszczyźnie powierzając swemu synowi [[Mikołaj Patrascu|Mikołajowi Patrascu]]).
To zwycięstwo postawiło w trudnym położeniu Mołdawię pozostającą pod rządami rodu [[Mohyłowie|Mohyłów]], blisko związanego z Polską. Próby Michała uzyskania polskiego poparcia do zajęcia tronu mołdawskiego spełzły na niczym, wobec czego wiosną [[1600]] uderzył na Mołdawię zbrojnie. W ciągu kilku tygodni zdobył praktycznie całą Mołdawię (oparł mu się zamek w [[Chocim]]iu) i zaczął używać tytułu hospodara mołdawskiego.
Kolejny sukces jednak jeszcze wzmocnił opozycję wobec niego. Do Turcji (z oczywistych względów niezadowolonej z sukcesów Michała i zjednoczenia przezeń ziem rumuńskich), bojarów wołoskich (których pozycja znacząco osłabła, szukających pomocy w Stambule) oraz panów siedmiogrodzkich (niezadowolonych z poparcia przez Michała chłopskiego żywiołu prawosławnego - m.in. jeszcze w [[1595]] Michał zapewnił objęcie Siedmiogrodu zasięgiem prawosławnej metropolii wołoskiej), dołączyli bojarzy mołdawscy, a także Polska. Jesienią 1600 wybuchło powstanie szlachty węgierskiej w Siedmiogrodzie, wsparte wkrótce przez interwencję [[austria]]cką. We IX 1600 Michał poniósł klęskę w bitwie pod Mirăslău i utracił Siedmiogród. Jednocześnie Mołdawię zajęły siły polskie [[Jan Zamoyski|Jana Zamoyskiego]], które wkrótce wkroczyły także na Wołoszczyznę. [[20 października]] Zamoyski pokonał Michała w rozstrzygającej [[Bitwa pod Bukowem|bitwie pod Bukowem]]. Michał próbował jeszcze oporu w [[Oltenia|Oltenii]], ale po kolejnych porażkach uciekł za granicę kilka tygodni później.
Michał udał się do [[Wiedeń|Wiednia]] by próbować odzyskać poparcie [[Habsburgowie|Habsburgów]] i wkrótce rzeczywiście otrzymał kolejną szansę. Gdy w lutym [[1601]] wybuchło powstanie antyhabsburskie w Siedmiogrodzie, Wiedeń wsparł starania Michała. Ten zaczął odzyskiwać wpływy w Wołoszczyźnie, a w sierpniu pokonał powstańców w Siedmiogrodzie pod Gorăslău. W interesie Habsburgów nie leżało jednak ponowne wzmocnienie Michała - wykorzystawszy go do stłumienia powstania i osłabienia propolskiego Szymona Mohyły na Wołoszczyźnie, zdecydowali pozbyć się Michała - został zamordowany [[9 sierpnia]] w obozie wojskowym pod [[Turda|Turdą]] pod pretekstem zdrady na rzecz Turcji.
Krótkie rządy Michała Walecznego w trzech państwach rumuńskich nie zmieniły ich faktycznego położenia i uzależnienia od potężnych sąsiadów. Kilka lat po jego śmierci Mołdawia i Wołoszczyzna powróciły pod panowanie tureckie. Podjęta jednak przez Michała próba wykreowania w tym regionie samodzielnego bytu politycznego nie została zapomniana. Ilekroć pojawiała się idea zjednoczenia ziem rumuńskich i odrzucenia dominacji sąsiednich mocarstw, to właśnie imię Michała Walecznego widniało na sztandarach jej zwolenników. Tak też było w XIX w., gdy powstawało zjednoczone państwo rumuńskie.
'''Źródło:''' J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.
▲{{Władca-Wołoszczyzna|urząd=Hospodar
▲{{Władca-Siedmiogród|urząd=książę Siedmiogrodu |lata=[[1599]]-[[1600]]|poprzednik=[[Andrzej Batory]]|następca=[[Zygmunt Batory]]}}
▲{{Władca-Mołdawia|urząd=Hospodar Mołdawii |lata=[[1600]]|poprzednik=[[
[[Kategoria:Władcy Wołoszczyzny]]
[[Kategoria:Władcy Siedmiogrodu]]
[[Kategoria:Władcy Mołdawii]]
[[kategoria:Urodzeni w 1557]]
[[kategoria:
[[bg:Михай Витязул]]
| |||