Wikipedia

Morfem: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
CarsracBot (dyskusja | edycje)
15 069 edycji
m robot dodaje: sco:Morpheme
rozwinięcie artykułu, WP:SK, drobne redakcyjne
Linia 1:
'''Morfem''' to najmniejsza grupa [[fonem|fonemów]]ów, która niesie ze sobą określone [[znaczenie]] i której nie można podzielić na mniejsze jednostki znaczeniowe. Jest elementarną jednostką [[morfologia (językoznawstwo)|morfologii]], jednym z [[uniwersalia językowe|uniwersaliów językowych]].
 
Morfemy mają często kilka postaci fonetycznych -(wariantów) – tzw. [[allomorf|allomorfów]]ów.
 
== Klasyfikacja morfemów ==
Morfem jest jednym z [[uniwersalia językowe|uniwersaliów językowych]].
 
Przy klasyfikacji morfemów bierze się zazwyczaj pod uwagę dwa kryteria: funkcję oraz łączliwość. Funkcje morfemów są dwojakie – '''funkcja semantyczna''' oznacza odniesienie do zjawisk pozajęzykowych, do świata rzeczywistego, '''funkcja syntaktyczna''' zaś polega na sygnalizowaniu relacji wewnątrztekstowych (np. w zdaniu ''Idę szerok'''im''' chodnikiem'' morfem ''im'' sygnalizuje syntaktyczną podrzędność względem [[rzeczownik]]a). Drugie z kryteriów podziału – łączliwość – dzieli morfemy na występujące samodzielnie (np. ''tu'', ''dziś'', ''tam'') oraz związane (''kot-'', ''pis-'').
Istnieją też tzw. [[morfem zerowy|morfemy zerowe]] - nieprzedstawiające sobą żadnego dźwięku.▼
 
Można wyróżnić trzy odrębne typy morfemów:
==Przykład struktury morfemowej== ▼
* '''[[morfem leksykalny|morfemy leksykalne]]''' (rdzenne), samodzielne lub związane, obecne w każdym [[leksem]]ie, o dominującej funkcji semantycznej, które odsyłają do świata pozajęzykowego, pełniąc funkcję referencjalną (np. ''kot-'', ''pies-''/''ps-''),
* '''[[morfem słowotwórczy|morfemy słowotwórcze]]''', niesamodzielne, o dominującej funkcji semantycznej, współtworzące leksemy pochodne, do tej grupy zaliczamy [[prefiks]]y (np. ''za-'' w '''''za'''nieść''), [[interfiks]]y (np. ''-o-'' w ''par'''o'''wóz'') oraz [[sufiks]]y (np. ''-ek'' w ''kot'''ek'''''),
* '''[[morfem fleksyjny|morfemy fleksyjne]]''' (gramatyczne), niesamodzielne, o dominującej funkcji syntaktycznej, tworzące konstrukcje regularne, sygnalizujące podrzędność syntaktyczną (np. ''-em'' w ''kot'''em''''' sygnalizuje, że nastąpiła [[konotacja]] rzeczownika w [[narzędnik]]u).
▲Istnieją też tzw. [[morfem zerowy|morfemy zerowe]] -– nieprzedstawiające sobą żadnego dźwięku.
 
▲== Przykład struktury morfemowej ==
''Robotnicy idą do fabryki''
* morfem ''robot'' -– oznaczający pracę,
* morfem ''nic'' -– allomorf morfemu ''nik'' oznaczającego wykonawcę czynności
* morfem ''y'' -– [[mianownik (przypadek)|mianownik]] [[liczba mnoga|liczby mnogiej]] [[rzeczownik]]ów [[rodzaj gramatyczny|rodzaju męskiego]], wymusił on wybór formy ''nic'' zamiast ''nik''
* morfem ''id'' -– oznaczający poruszanie się
* morfem ''ą'' -– trzecia [[osoba (językoznawstwo)|osoba]], liczba mnoga, [[czas (językoznawstwo)|czas]] teraźniejszy
* morfem ''do'' -– kierunek ruchu
* morfem ''fabryk'' -– fabryka
* morfem ''i'' -– [[dopełniacz]] liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju żeńskiego
 
== Przykłady podziału wyrazów na morfemy ==
1. ''dom'', ''domek'', ''domeczek''
 
Linia 53 ⟶ 59:
* morfem czasu przeszłego: -ł-
 
== Zobacz też ==
[[Kategoria:morfologia]]▼
* [[fonem]]
* [[leksem]]
 
== Bibliografia ==
{{bibliografia start}}
# {{cytuj książkę|nazwisko=Grzegorczykowa|imię=Renata|tytuł=Wstęp do językoznawstwa|wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN|miejsce=Warszawa|data=2007|seria=Krótkie Wykłady z Językoznawstwa|isbn=978-83-01-15233-8}}
# {{Cytuj książkę | nazwisko= Tabakowska | imię=Elżbieta | autor link=Elżbieta Tabakowska | inni= | tytuł= Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa | data=2001 | wydawca=Universitas | miejsce=Kraków | isbn=83-7052-635-7 | strony=}}
{{bibliografia stop}}
 
▲[[Kategoria:morfologiaMorfologia]]
 
[[af:Morfeem]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Morfem”