Słupek: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
rozszerzenie, bibliografia
Kenraiz (dyskusja | edycje)
drobne redakcyjne
Linia 4:
'''Słupek''' (łac. ''pistyllum'', ang. ''pistil'') – żeński organ płciowy w [[kwiat|kwiecie]] [[okrytonasienne|okrytonasiennych]]. Zbudowany jest ze zrośniętych ze sobą lub wolnych [[owocolistek|owocolistków]] (''carpellae''), które są zmodyfikowanymi [[liść]]mi. Słupki zajmują zawsze centralne miejsce w kwiecie. Mogą występować pojedynczo lub po kilka tworząc w tym drugim przypadku '''słupkowie''' (''gynaeceum'').
 
Słupek zbudowany jest z jednego ('''słupek apokarpiczny''') lub kilku ('''słupek synkarpiczny''') owocolistków ([[makrosporofil]]ów). Owocolistki mogą zrastać się ze sobą brzegami lub zaginać się do środka słupka i zrastać się zewnętrznymi powierzchniami. W tym ostatnim przypadku owocolistki tworzą wewnątrz słupka tzw. przegrody prawdziwe, dzielące [[zalążnia|zalążnię]] słupka na komory. Czasem powstają niepełne przegrody, nie rozdzielające słupka na komory (np. w rodzaju [[mak]] ''Papaver''). Niekiedy tworzą się fałszywe przegrody, powstające nie ze ścian owocolistków, ale z wybujałych tkanek owocolistków (np. w rodzinie [[kapustowate|kapustowatych]] podzielone są fałszywą przegrodą na dwie komory). W zależności od liczby owocolistków budujących słupek, wyróżnia się słupki jedno-, dwu-, trój- lub wielokrotne, które mogą mieć od jednej do wielu komór.
 
Morfologicznie słupek składa się z części dolnej - [[zalążnia|zalążni]] (''ovarium''), która na górze zwęża się w szyjkę słupka i zakończona jest [[znamię (botanika)|znamieniem]]. Czasem (np. u [[tulipan]]a) nie wyodrębnia się szyjka – mówimy wtedy o znamieniu siedzącym. W komorach zalążni słupka znajdują się [[zalążek|zalążki]] wyrastające na [[łożysko (botanika)|łożyskach]].
 
<center>[[Plik:Slupek1.jpg]]</center>
Linia 17:
W przypadku pośrednich form, np. gdy zalążnia osadzona jest swobodnie na płaskim lub wklęsłym dnie kwiatowym, nie zrastając się z nim bokami, mówimy o '''słupku pośrednim''' i kwiecie kołozalążniowym (perygynicznym).
 
Po [[zapylanie|zapyleniu]] i [[podwójne zapłodnienie podwójne|zapłodnieniu]] słupek przekształca się w [[owoc]], w którym znajdują się [[nasienie (botanika)nasiono|nasiona]].
 
=== Budowa anatomiczna===
;Znamię: {{main|Znamię (botanika)}} Znamię zbudowane jest z [[tkanka|tkanki]] zwanej transmisyjną (stygmatoidalną), która tworzy także połączenie z wnętrzem [[zalążnia|zalążni]]. Pokryte jest [[epiderma|epidermą]] o charakterze gruczołowatym, czasem opatrzoną brodawkami lub włoskami. Czasem [[tkanka wydzielnicza]] może znajdować się pod epidermą. W takim przypadku wydzieliny gromadzą się najpierw w przestworach międzykomórkowych, a następnie wydostają się na zewnątrz przez luźno ułożone komórki skórki i pęknięcia w obrębie [[kutykula|kutykuli]].
 
;Szyjka słupka: Szyjka słupka ma wzrost interkalarny (powodowany przez [[merystem interkalarny]]), po którym następnie wydłużanie się komórek. Długość szyjki zależy od liczby podziałów poprzecznych i intensywności wydłużania się komórek. Podstawową tkanką budującą szyjkę jest tkanka miękiszowa. W szyjce znajduje się tkanka stygmatoidalna, podobna do tkanki znamienia. W zależności od ułożenia tej tkanki wyróżnia się '''szyjki otwarte''' i '''szyjki zamknięte'''. W typie otwarymotwartym kanał wewnątrz szyjki wyścielony jest (całkowicie lub częściowo) tkanką stygmatoidalną. W typie zamkniętym kanał jest wypełniony tkanką stygmatoidalną, której ściany komórkowe często ulegają pęcznieniu i śluzowaceniu. W przypadku słupka synkarpicznego, z kilkoma łożyskami, tkanka stygmatoidalna może tworzyć w szyjce kilka pasm, z których każde prowadzi do innego łożyska. Rozmieszczenie tkanki stygmatoidalnej w szyjce i zalążni ukierunkowuje rosnącą [[łagiewka pyłkowa|łagiewkę pyłkową]] tak, aby trafiła do zalążka (wynika to z faktu, że łagiewka nie jest w stanie przerastać pustych przestrzeni).
 
;Zalążnia: Budowa anatomiczna ściany [[zalążnia|zalążni]] jest analogiczna do budowy [[liść|liścia]]. Od zewnątrz znajduje się epiderma zewnętrzna, następnie miękisz ściany zalążni ([[mezofil]]) i epiderma wewnętrzna od strony komory zalążni. W skórce wewnętrznej mogą się znajdować [[aparat szparkowy|aparaty szparkowe]]. W mezofilu każdego owocolistka w obrębie zalążni znajdują się [[wiązki przewodzące]], najczęściej trzy, zbudowane z [[protoksylem]]u i [[protofloem]]u.
 
:W zalążni wykształca się [[Łożysko (botanika)|łożysko]] - miejsce wykształcania się i rozwoju zalążków.
 
{{main|Łożysko (botanika)}}
=== Zobacz też ===
* [[pręcik (botanika)|Pręcik]] – męski organ płciowy w kwiatach okrytonasiennych
 
=== Bibliografia ===
Linia 34 ⟶ 36:
# {{cytuj książkę |nazwisko=Podbielkowski |imię=Zbigniew |tytuł=Botanika |rok=1994 |wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN |miejsce=Warszawa |isbn = 83-0109728-0}}
{{Bibliografia stop}}
 
== Zobacz też ==
* [[pręcik (botanika)|Pręcik]]