Kościół iroszkocki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
gramatyka |
m lit., lit., WP:SK |
||
Linia 1:
'''Kościół iroszkocki''' lub '''iryjski''' – specyficzna, odrębna od [[Kościół łaciński|Kościoła rzymskokatolickiego]] forma organizacji kościelnej we wczesnym [[średniowiecze|średniowieczu]] na obszarze [[Irlandia|Irlandii]], później także [[Szkocja|Szkocji]] i [[Nortumbria|Northumbrii]].
Kościół iroszkocki ukształtował się na przełomie V i VI wieku wskutek przerwania kontaktów z Kościołem rzymskim w wyniku anglosaskiego najazdu na Brytanię. Charakteryzował się m.in. własnym [[ryt iryjski|rytem]], niehierarchiczną, opartą na [[monastycyzm]]ie formą organizacji, własnym sposobem wyznaczania daty [[Wielkanoc]]y i charakterystyczną formą [[tonsura|tonsury]] noszoną przez duchownych.
Linia 7:
== Początki chrześcijaństwa w Irlandii ==
[[Plik:Stpatrick hilloftara.jpg|thumb|right|250px|[[Święty Patryk]]]]
Nieznana jest data pojawienia się [[chrześcijaństwo|chrześcijaństwa]] w [[Irlandia|Irlandii]]. Prawdopodobnie zostało ono zaszczepione na wyspie przed [[V wiek]]iem, dzięki kontaktom z gminami chrześcijańskimi w [[Brytania|Brytanii]].
W [[431]] roku papież [[Celestyn I]] wysłał niejakiego Palladiusa z misją „do Szkotów wierzących w Chrystusa” i jako pierwszego ich biskupa (misyjnego). Informacja ta wskazuje, że w Irlandii musiały wówczas istnieć już gminy chrześcijańskie, chociaż nie posiadały jeszcze organizacji kościelnej.
Linia 16:
== Przyczyny i cechy odrębności Kościoła iryjskiego ==
W [[410]] roku Rzymianie wycofali się z Brytanii, którą następnie około [[450]] najechali [[Germanie|germańscy]] [[Jutowie]], [[Sasi]] i [[Anglowie]]. W ciągu kilku dziesięcioleci opanowali oni wyspę, zakładając własne państwa i spychając rdzenną ludność celtycką na obszary [[Walia|Walii]] i [[Kornwalia|Kornwalii]]. Najeźdźcy byli poganami i ich najazd oznaczał jednoczesne zniszczenie dotychczasowych wspólnot chrześcijańskich rzymskiej Brytanii. Chrześcijaństwo utrzymało się na obszarze celtyckiej Walii i Kornwalii (nazywanych ''Krawędzią Celtycką''). Odcięte od kontaktów z Kościołem rzymskim, przetrwało w izolacji następne dwa stulecia (zob. [[Kościół starobrytyjski]]).
Wraz z odcięciem Kościoła brytyjskiego pozbawiony kontaktów z Rzymem został także Kościół iryjski. W tych warunkach, prawdopodobnie na początku [[VI wiek]]u, doszło w Kościele iryjskim do radykalnej zmiany, nazywanej czasem rewolucją monastyczną. W jej wyniku nastąpiła całkowita likwidacja [[kościół episkopalny|episkopalnego]] ustroju Kościoła oraz całkowita reorganizacja administracji kościelnej, w której [[diecezja|diecezje]] zastąpione zostały przez [[parafia|parochie]] oparte o wielkie klasztory – którym podlegała sieć klasztorów filialnych. Główne funkcje religijne przejęli [[przeor]]owie i [[opat|opaci]] klasztorów, którym oprócz spraw własnej wspólnoty klasztornej zaczęły podlegać także sprawy wspólnoty wiernych skupionej wokół klasztoru. Jednocześnie nastąpiła całkowita minimalizacja roli biskupa, który stał się podległy opatowi i wypełniał jedynie funkcje liturgiczne zarezerwowane dla biskupów, takie jak wyświęcanie księży. W wielu przypadkach sam opat był jednocześnie biskupem.
Duży wpływ na przemiany w Kościele irlandzkim miała także struktura społeczeństwa celtyckiego, odmienna od tej istniejącej na kontynencie. W Irlandii nie istniały ośrodki miejskie, zaś społeczeństwo Irlandii podzielone było na kilkaset organizmów politycznych o strukturze klanowej. Klan był podstawową jednostką struktury społecznej
Głównym, centralnym ośrodkiem Kościoła iryjskiego stało się [[Armagh]], w którym rezydował biskup zwany ''comharba Phádraig'' (następca lub dziedzic Patryka). Kościół iroszkocki wykształcił także własną liturgię (zob. [[ryt iryjski|ryt iroszkocki]]).
Linia 26:
Odrębność Kościoła iroszkockiego od Kościoła rzymskiego nie miała charakteru [[herezja|heretyckiego]] i nie była związana z różnicami dogmatycznymi. Dyskusyjną sprawą jest także [[schizma]]tycki charakter Kościoła, gdyż formalnie nie odrzucił on nigdy zwierzchności [[papież]]a, chociaż w momencie ponownego zetknięcia się z obrządkiem rzymskim wielokrotnie wchodził z nim w spór, zaś duchowni rzymscy potępiali Kościół i ryt iryjski. Główną przyczyną sporu pomiędzy obiema organizacjami kościelnymi były różnice obyczajów i liturgii, a zwłaszcza sprawa tonsury i daty [[Wielkanoc]]y.
Klasztory iryjskie
Charakterystyczna dla iroszkockich mnichów była szeroko rozwinięta działalność misyjna. Mnisi uważali za swój obowiązek opuszczenie po pewnym czasie klasztoru i przeniesienie się w nowe miejsce. Specyficzną formą wędrówki było uznawane za ogromny zaszczyt ''peregrinatio pro Christi amore'', w czasie którego mnich na zawsze porzucał swój ojczysty kraj i udawał się w dożywotnią wędrówkę w celu chrystianizacji pogan<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = | imię = | autor link = | tytuł = Encyklopedia historyczna świata. Tom IV| wydawca = Wydawnictwo Opres| miejsce = Kraków | rok = 2000| strony = | isbn = 83-85909-48-6}}</ref>. W ten sposób mnisi irlandzcy dokonali chrystianizacji Szkocji i Northumbrii.
Mnisi iryjscy nosili własny typ [[tonsura|tonsury]], odmienną zarówno od używanej w Kościele rzymskim jak i na wschodzie, zwaną „tonsurą św. Jana”. Nie zachowały się szersze dane źródłowe pozwalające na odtworzenie jej wyglądu. Prawdopodobnie golono przednią część głowy aż do linii łączącej uszy.
Kościół iroszkocki stosował także własny sposób wyznaczania daty święta [[Wielkanoc]]y. W [[325]] [[Sobór Nicejski I|sobór w Nicei]]
== Chrystianizacja Szkocji ==
Linia 44:
== Chrystianizacja Northumbrii ==
W [[617]] władca Deiry [[Edwin (król Nortumbrii)|Edwin]] zjednoczył Norhumbrię i pojął wkrótce za żonę córkę króla Kentu. Rozpoczęła się chrystianizacja Northumbrii. W [[625]] papież ustanowił dla tego kraju biskupstwo misyjne, zaś w [[628]] Edwin przyjął chrzest.
Edwin wysłał do papieża list z prośbą o przysłanie misjonarzy. Zanim jednak misja przybyła, doszło w kraju do katastrofy. [[12 października]] [[633]] doszło do bitwy pod Hatfield Chase między armią northumbryjską a wojskami Gwynedd i Mercji. W bitwie poległ Edwin, zaś jego kraj rozpadł się o pogrążył w wojnie domowej.
| |||