Gwiazda zmienna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Klasyfikacja: dodany link |
→Klasyfikacja: znaczne zmiany meryt. |
||
Linia 7:
==Klasyfikacja==
Ze względu na przyczynę zmian blasku, gwiazdy zmienne dzielą się na dwie główne grupy: gwiazdy zmienne fizycznie oraz gwiazdy
*'''Gwiazdy zmienne fizycznie''' to gwiazdy pojedyncze lub podwójne, których jasność zmienia się na skutek procesów zachodzących w samej gwieżdzie lub otaczającej ją materii. Ze względu na charakter i zakres zmian dzielimy je na następujące grupy:
*[[gwiazdy zmienne typu Mira Ceti|gwiazdy zmienne typu Mira Ceti]]▼
**'''gwiazdy pulsujące''', w których struktura gwiazdy lub jej atmosfery ulega regularnym okresowym zmianom
**'''gwiazdy zmienne atmosferycznie''', w których następuja nieregularne zmiany w atmosferach
**'''gwiazdy wybuchowe''', w których następuje jednorazowa lub powtarzajaca się dramatyczna zmiana struktury
*'''Gwiazdy zmienne geometrycznie''' to gwiazdy pojedyncze lub podwójne, których jasność zmienia się na skutek zmiany orientacji gwiazdy względem obserwatora. Ze względu na charakter zmian gwiazdy te dzielimy na następujące grupy:
**'''gwiazdy zaćmieniowe''', czyli układy podwójne gwiazd, w których jeden składnik okresowo przesłania drugi skłądnik, a przyczyną obserwowanych zmian jest ruch orbitalny gwiazd
**'''gwiazdy świecące niesferycznie''', w których przyczyną obserwowanych zmian jest rotacja gwiazdy
**'''zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego''', w których przyczyną pojaśnienia gwiazdy jest mikrosoczewkowanie przez inny obiekt przechodzący w pobliżu linii widzenia od gwiazdy do obserwatora
== Gwiazdy zmienne fizycznie ==
===Gwiazdy pulsujące===
Gwiazdy pulsujące zmieniają swój kształt okresowo lub prawie okresowo. W najprostszym przypadku pulsacji radialnych cała gwiazda puchnie i kurczy się, co prowadzi do zmiany jej promienia, jasności oraz barwy. Ze względu na okres gwiazdy te są dzielone dalej na gwiazdy zmienne krótkookresowe, z okresami pulsacji typowo rzędu dni i misięcy, oraz zmienne długookresowe, z okresami pilsacji rzędu lat. Większość gwiazd pulsujących należy do pasa niestabilności na [[Diagram Hertzsprunga-Russella|diagramie Herzsprunga-Russela]]. Najbardzie znane rodzaje gwiazd pulsujących to
*[[Cefeida|cefeidy]]
*[[gwiazdy typu W Virginis|Gwiazdy zmienne typu W Virginis]]
*[[gwiazdy zmienne typu RR Lyrae]]
*[[gwiazdy zmienne typu Delta Scuti]]
*[[gwiazdy zmienne typu ZZ Ceti]]
*[[Gwiazdy
*[[Gwiazdy typu RV Tauri]]
*[[Gwiazdy typu SX Phoenicis]]
=== Gwiazdy zmienne atmosferycznie ===
Specyficzną klasę gwiazd zmiennych fizycznie tworzą [[gwiazda podwójna|układy podwójne]], w których zachodzi wymiana masy pomiędzy składnikami. Przepływająca materia może powodować utworzenie wokół jednej z nich [[dysk akrecyjny|dysku akrecyjnego]]. Zmienność w takich układach może wiązać się z niestabilnościami w dysku akrecyjnym lub nieregularnością przepływu masy między składnikami. Z takim zjawiskiem mamy do czynienia w tzw. [[nowa karłowata|nowych karłowatych]], które zmieniającą swój blask przez cykliczne rozbłyski, czy w przypadku [[nowa rentgenowska|nowych rentgenowskich]]. Osiadająca na powierzchni białego karła lub gwiazdy neutronowej materia akumuluje się, a następnie może ulec gwałtownemu spalaniu w reakcjach termojądrowych, co powoduje silny rozbłysk gwiazdy [[nowa|nowej]] (biały karzeł) lub aktywację [[berster rentgenowski|berstera rentgenowskiego]] (gwiazda neutronowa). ▼
W atmosferach gwiazd, a w szczególności w chromosferach i koronach, występują zjawiska wywołane silnym polem magnetycznym. Aktywność magnetyczną obserwujemy na Słońcu, ale w innych gwiazdach zjawiska te mogą być znacznie silniejsze, prowadząc do nieregularnych rozbłysków na gwieździe. Z kolei w atmosferach lub otoczkach chłodnych gwiazd okresowo może dochodzić do wzmożonego tworzenia się pyłu, co prowadzi do przejściowego spadku jasności gwiazdy Najbardziej znane gwiazdy z aktywnością atmosferyczną to:
▲*[[
*[[Gwiazdy zmienne typu R Coronae Borealis]]
=== Gwiazdy wybuchowe ===
Wybuch całkowicie niszczący dotychczasową strukturę gwiazdy to zjawisko [[gwiazda supernowa|supernowej]], w którym gwiazda osiąga stadium [[gwiazda neutronowa|gwiazdy neutronowej]] lub [[czarna dziura|czarnej dziury]].
▲Specyficzną klasę gwiazd
== Gwiazdy zmienne geometrycznie ==
=== Gwiazdy zaćmieniowe ===
Jeżeli układ dwóch gwiazd obserujemy pod znacznym kątem do płaszczyzny orbity, to okresowo jedna z gwiazd przesłania drugą, co obserwuje się jako charakterystyczną zmianę jasności [[krzywa blasku|krzywej blasku]]. Przykłady gwiazd zmiennych zaćmieniowych:
*[[gwiazdy zmienne typu Algola]]
*[[gwiazdy zmienne typu W UMa]]
*[[gwiazdy zmienne typu Beta Lyrae]]
=== Gwiazdy świecące niesferycznie ===
Jeżeli gwiazda nie świeci sferycznie symetrycznie, ale silniej w jednym kierunku, jeżeli ma znaczne plamy na powierzchni albo jej powierzchnia jest odkształcona w wyniku działania sił przypływowych towarzysza, to rotacja gwiazdy powoduje efekt zmiany jasności gwiazdy dla obserwatora. Przykłady takich gwiazd to:
*[[pulsar|pulsary]]
*[[pulsar rentgenowski|pulsary rentgenowskie]]
*[[Gwiazdy typu BY Draconis]]
=== Zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego ===
Pojaśnienie obserwowanej gwiazdy jest w tym przypadku spowodowane przejściem innej gwiazdy pomiędzy gwiazdą obserwowana a obserwaorem i ogniskowanie promieni świetlnych w kierunku obserwatora. Zjawisko [[mikrosoczewkowanie grawitacyjne|mikrosoczewkowania]] jest wyjaśniane przez [[ogólna teoria względności|ogólną teorię względności]]. Takie pojaśnienie następuje bez zmiany barwy gwiazdy.
==Linki zewnętrzne==
| |||