Raszka Wukanowiczów: Różnice pomiędzy wersjami

'''Raszka''' – państwo utworzone w II poł. X wieku we wschodniej części [[Serbia Wyszesławiców|pierwszego państwa serbskiego]] w dorzeczu Tary, Pivy, Limu, Zachodniej Morawy i Ibaru. Od nazwy rzeki Raszki i położonego nad nią miasta Ras, będącego głównym ośrodkiem państwa otrzymała w XII wieku nazwę Raszki. Jej serbskich mieszkańców zaczęto nazywać ''Rascianami''. Objęcie władzy przez Nemaniczów na przełomie XII i XIII wieku – uniezależnienie państwa od [[Cesarstwo bizantyjskie|Bizancjum]],zjednoczenie ziem serbskich, a potem utworzenie królestwa, spowodowały, że nazwa Raszki została porzucona na rzecz Serbii.

== Ród Tihomla (950-1083) ==

Po śmierci [[Czasław Konimirowić|Czasława Konimirowicia]] ok. 950 roku Serbia rozpadła się na szereg niezależnych żupanii. Ród władców Raszki wedle legendy przekazanej przez [[Pop Duklanin|Popa Duklanina]] wywodzi się od Tihomla, syna popa pasterza owiec, który wstąpił na służbę do księcia Czasława i w nagrodę za zasługi wojenne poślubił córkę bana Raszki. Rezydencją żupanów Raszki był Ras, dawny gród graniczny, położony nad wpadającą do Ibaru Raszką. W cerkwi św. Piotra w Rasie osiadł biskup Serbów zagorskich i dzięki temu Ras zaczął pełnić rolę stolicy kościelnej ziem serbskich i centrum kulturowego. Pierwsi żupani z rodu Tihomla wraz z całą Serbią popadli ok. 976 roku w zależność od Bułgarii rządzonej przez [[Komitopuli|Komitopulów]]. W 977 roku książę trebińsko-duklański osadził na tronie żupańskim w Raszce jednego z potomków Tihomla. Jego syn Lutomir podobnie jak ojciec uznawał podwójną zależność od Bułgarii i Dukli, do czasu włączenia Dukli w granice Bułgarii w 1016 roku, na dwa lata przed podbojem Bułgarii przez Bizancjum. Po 1018 roku cesarz [[Bazyli II Bugarobójca|Bazyli II]] utworzył w północnej części [[Zagorie|Serbii zagorskiej]] wojskowy okręg administracyjny zwany temem Serbii lub od nazwy stolicy temem [[Sremska Mitrovica|Sirmium]], któremu zostały poddane Raszka wraz z innymi autonomicznymi żupaniami na południu Serbii. Już jednak w II połowie X wieku Raszka zaczęła wybijać się na czoło żupanii serbskich, a jej władcy przyjęli tytuł wielkich żupanów. W II połowie XI wieku do wielkiego znaczenia doszło leżące na południe od Raszki [[królestwo Zety]]. W 1070 roku jego władca książę Michał I osadził na tronie wielkożupańskim w Rasie swego syna Petrisława. W następnym roku książę Michał wspomógł powstanie w [[Skopje]] w Macedonii, próbując osadzić drugiego syna Konstantyna Bodina na tronie carów bułgarskich. Powstanie Bizantyńczycy stłumili, a książę Zety utracił zwierzchnictwo nad Raszką. Jego syn, król Zety, Konstantyn Bodin (1081-ok. 1101) wykorzystując najazd normański na Bizancjum przyłączył do swego państwa Raszkę osadzając na tronie wielkożupańskim żupanów ze swego dworu, Wukana i Marka, od których wywodzi się nowa dynastia wielkich żupanów Raszki<ref>{{cytuj książkę | tytuł= Historia Jugosławii |strony=66-69 |nazwisko r= Wasilewski |imię r= T. |autor r link= Tadeusz Wasilewski }} {{Cytuj książkę||nazwisko= Skowronek |imię=J. |autor link=Jerzy Skowronek|nazwisko2=Tanty |imię2=M. |autor link2=Mieczysław Tanty |nazwisko3=Wasilewski |imię3=T. |autor link3=Tadeusz Wasilewski |tytuł=Historia Słowian |strony=93-94}}</ref>.

== Pod rządami Wukanowiczów (1083-1170) ==

Po śmierci Konstantyna Bodina Wukan (1083-1115) wykorzystał walki o władzę w Zecie i poparł jednego z pretendentów Koczapara Radosławlewicia. Po zwycięstwie nad Moraczą nad wojskiem króla Radosława, osadził Koczapara na tronie królów Zety, ale jeszcze w tym samym roku pozbawił go władzy ze względu na zbytnią jego samodzielność. Na tronie królestwa osadził wówczas innego z przedstawicieli dynastii królewskiej Włodzimierza wydawszy wpierw za niego swą córkę. Następca Włodzimierza, Jerzy Bodinowić (1115-1118) zawarł przymierze przeciw Bizancjum z wielkim żupanem Raszki Uroszem I (1115-1131). Armia zecko-raszkańska została jednak pokonana przez Greków, którzy osadzili na tronie Zety Grubeszę Branisławlewicia (1118-1125). Zeta stała się w najbliższych latach widownią wyniszczającej wojny domowej. Cesarz wziął obfite łupy i wielu jeńców a wielki żupan Raszki musiał uznać jego zwierzchność. W Raszce po Uroszu I tron objął Urosz II (1131-1149). Kolejna rewolta raszkańska przeciw Bizancjum podjęta w 1149 roku wspólnie z Węgrami została stłumiona przez cesarza Manuela Komnena. Około 1150 roku kolejny żupan Raszki Desa (1149-1153), wezwany przez opozycję zecką przyłączył do Raszki Zetę z wyjątkiem wąskiego pasa wybrzeża, Trebinia i Zahumla. Strącony w 1153 roku z tronu przez Bizantyńczyków, Desa powrócił na tron wielkożupański około 1161 i utrzymał się na nim z przerwami do 1168, kiedy to w wyniku kolejnej interwencji bizantyńskiej władza przekazana została w ręce bocznej linii dynastii panującej. Wielkim żupanem został syn Zawidy Tihomir, a swoje dzielnice otrzymali także jego młodsi bracia [[Stefan Nemania]], Stracimir i Mirosław. W 1170 roku Nemania w bitwie koło Pantina na Kosowym Polu pokonał w przymierzu z młodszymi braćmi Tihomira i sam objął tron wielkożupański zapoczątkowując rządy nad [[Serbia Nemaniczów|Serbią dynastii Nemaniczów]]<ref>{{cytuj książkę | tytuł= Historia Jugosławii |strony=69-70 |nazwisko r= Wasilewski |imię r= T. |autor r link= Tadeusz Wasilewski }} {{Cytuj książkę||nazwisko= Skowronek |imię=J. |autor link=Jerzy Skowronek|nazwisko2=Tanty |imię2=M. |autor link2=Mieczysław Tanty |nazwisko3=Wasilewski |imię3=T. |autor link3=Tadeusz Wasilewski |tytuł=Historia Słowian |strony=94}} {{Cytuj książkę |nazwisko= Ostrogorski |imię=G. |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |strony=362, 367, 371}}</ref>.

== Władcy Raszki ==

* [[1083]]-[[1115]] : [[Vukan]]

* [[1083]]-[[1090]] : [[Mirko]]

* [[1115]]-ok.[[1146]] : [[Urosz I]]

* ok.[[1146]]-[[1150]] : [[Urosz II Przemysław]]

* [[1150]]-[[1151]] : [[Desa]]

* [[1151]]-[[1155]] : [[Urosz II Przemysław]] (po raz drugi)

* [[1155]] : [[Desa]] (po raz drugi)

* [[1155]]-[[1162]] : [[Urosz II Przemysław]] (po raz trzeci)

* [[1162]] : [[Belos]] (ban Chorwacji)

* [[1162]] : [[Desa]] (po raz trzeci)

* [[1162]]-ok.[[1165]] : ''rządy Bizancjum''

* ok.[[1165]]-ok.[[1166]] : [[Desa]] (po raz czwarty)

* ok.[[1166]]-ok.[[1170]] : [[Tihomir]]

* ok.[[1168]]-[[1170]] : [[Stracimir]]

* ok.[[1168]]-[[1170]] : [[Mirosław]] w Humie

* ok.[[1168]]-[[1196]] : [[Stefan Nemania]]

== Bibliografia ==

*{{cytuj książkę |nazwisko=Felczak |imię=W. |autor link=Wacław Felczak |nazwisko 2= Wasilewski |imię 2= T. | tytuł= Historia Jugosławii |wydawca= Ossolineum |miejsce=Wrocław |rok=1985 |strony= |rozdział='' Historia Jugosławii do XVIII wieku'' |adres rozdziału= |nazwisko r= Wasilewski |imię r= T. |autor r link= Tadeusz Wasilewski |isbn=83-04-01638-9 }}