|
'''Zajdyci''' -– najmniejsza i najbardziej zbliżona do [[Sunnici|sunnizmu]] (i [[mutazylici|mutazylitów]]) grupa [[szyizm|szyitów]]. Powstali w [[VIII wiek]]u jako zwolennicy imamatu Zajda ibn Alego ibn Husajna, brata [[Muhammad al Bakir|Muhammada al Bakira]] -– uznawanego za imama przez [[imamici|imamitów]] i [[Isma'ilizm|ismailitów]]. Prawo do imamatu miał uzyskać poprzez wywołanie rewolty przeciw kalifom (jego brat był wówczas bierny). Uznają pierwszych 4 [[imam (szyizm)|imamów]] (wliczając [[Ali ibn Abi Talib|Alego]]), którzy jednak nie są postaciami nadprzyrodzonymi, a głównie przywódcami i zarządcami. Jako jedyni szyici tolerowali częściowo władzę pierwszych [[kalif]]ów. Uznają, że imamat nie musi przechodzić z ojca na syna, a warunkiem wystarczającym jest pochodzenie od Alego. Nie uznają imamickiej koncepcji ukrytego imama, dzieląc poglądy z ismailitami poprzez wiarę w żyjących imamów. Zajdyci występowali w [[Jemen]]ie i [[Persja|Persji]]. W latach [[864]]/[[865]] -– [[928]] rządzili w [[Tabarystan]]ie. Duchowni zajdyccy sprawowali władzę w [[Północny Jemen|Jemenie Północnym]] w latach [[897]] ([[893]], imamat powstał dopiero w [[964]]) -– [[1962]] (z licznymi przerwami), używając często tytułu kalifa. Ostatni raz stracili władzę we wrześniu 1962, kiedy to po śmierci imama [[Ahmad ibn Jahja|Ahmada ibn Jahja]] ([[18 września]]) jego syn i następca [[Muhammad al-Badr|Muhammad]] został obalony przez lewicowych wojskowych ([[26 września]]). Zajdyci jako jedyni szyici stworzyli koncepcję wakatu na pozycji imama- imamowie mogą zanikać i powracać. Takie dwie przerwy między imamatami miały miejsce w latach 928 -– 964 i od 1962; obecnie zajdyci oczekują trzeciego imamatu. Wierzą również, że imamem może być w tym samym czasie więcej niż jedna osoba. Zajdyci liczą ok. 12 mln. wyznawców (szacunek na 2006, wg innych danych zaledwie 8-9 mln.), niemal wyłącznie w [[Jemen]]ie, gdzie stanowią 48% populacji kraju (nowsze dane sugerują zaledwie 25%) oraz [[Arabia Saudyjska|Arabii Saudyjskiej]]. Zanikają w wyniku presji [[wahhabizm|wahhabitów]], którzy prowadzą w Jemenie intensywną akcję zwalczania "herezji zajdyckiej" oraz rządowego programu antyzajdyckiego prowadzonego w Arabii Saudyjskiej od [[2000]] roku (zamknięto wtedy wszystkie [[meczet]]y zajdyckie w tym kraju i przekazano je [[imam]]om sunnickim). Większość nauczycieli zajdyckich w Jemenie przeniosła się w latach 90-tych. XX wieku na wieś, gdzie mieszka obecnie większość zajdytów. Zajdycka partia Hizb-al-Haqq ponisła druzgocącą klęskę w wyborach do jemeńskiego parlamentu w 1993 (zdobywając 2 mandaty), a od wyborów w 1997 nie jest już reprezentowana w parlamencie
=== Poglądy i sekty ===
W kwestiach teologicznych zajdyci należą do szkoły [[Mutazylici|mutazylickiej]], natomiast w kwestiach prawa islamskiego zbiliżeni są do [[Hanafici|szkoły hanafickiej]] z elementami [[Szafiʾici|szkoły szafi'ickiej]] oraz szyickiej [[Dzafaryci|szkoły dżafaryckiej]]. Odrzucają wszelkie formy religijności zbliżone do [[Sufizm|sufich]]. W przeszłości istniały 3 sekty ortodoksyjnego zajdyzmu (obecnie istnieje jedna) i jedna (do dziś istniejąca) nieortodoksyjna.
==== Dżarudija ====
'''Dżarudija''' (Abu'l Dżarud Zijad ibn Abi Zijad) -– była najstarszą oraz najbardziej ortodoksyjną sektą zajdycką. Odrzucała towarzyszy [[Mahomet|proroka]] jako jego ewentualnych następców i [[Kalif|kalifówkalif]]ów. Twierdzili, że Mahomet zostawił jasne wskazówki, że to [[Ali ibn Abi Talib|Ali]] powinien zostać jego następcą i [[Imam (szyizm)|imamem]]. Dość aktywni przez pierwsze dwa wieki [[Islam]]u, ale zaniknęli wchłonięci przez bardzo zbliżony [[imamizm]].
==== Sulajmanija ====
'''Sulajmanija''' (Sulajman ibn Jarir) -– druga w kolejności powstania sekta, której wyznawcy uważali, że kwestia imamatu powinna być rozwiązana na zasadach dyskusji tzn. -– dyskusja jest dopuszczalna, ale imamem i następcą proroka powinien zostać Ali i jego potomkowie. [[Abu Bakr]], [[Umar Ibn al-Chattab|Umar]] i [[Uthman ibn Affan|Uthman]] byli według nich w poważnym błędzie, ale nie zgrzeszyli. [[Talha Ibn Abd Allah|Talha]], Zubair i [[Aisza]] przez swój "grzech" wyłączyli się ze wspólnoty wiernych i zostali uznani za niewiernych.
==== Tabirija ====
'''Tabirija''' zwana też Butriyya lub Salihiyya (Kathir an-Nawa Al-Abtar and Hasan ibn Salih) to najmłodsza ortodoksyjna szkoła (współcześni zajdyci wywodzą swe poglądy głównie z tej szkoły). Od poprzedniej różni się tylko znacznie łagodniejszym traktowaniem Usmana.
==== [[Wasyci]] ====
'''Wasyci''' -– nieortodoksyjna szkoła zajdyzmu powstała w wyniku imamickich i sunickich wpływów na zajdytów pozostałych na terenie obecnego [[Irak]]u (po zabójstwie Zajda większość zajdytów wyemigrowała do [[Arabia|Arabii]]). Wastyci nie uznają [[Zajd ibn Ali|Zajda]] za prawdziwego imama, a jedynie za świętego, a ich doktryna nieznacznie tylko odbiega od [[sunnizm]]u. Uznają imamów imamickich, nadają im jednak mniejsze znaczenie. Ich największa grupa nosi nazwę ''Saadat-e-Bara'' (głównie [[Indie]] i [[Pakistan]]).
=== Imamowie zajdyccy ===
# [[Ali ibn Abi Talib]]
# [[Hasan ibn Ali]]
# [[Husajn ibn Ali]]
|
