Jad dziobaka: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne, poprawa linków |
poprawa parametru w {{Cytuj pismo}}, + ew. WP:SK, ("Operacja Źródło"), using AWB |
||
Linia 1:
[[
'''Jad dziobaka''' – [[toksyna]] zawierająca około 250 zidentyfikowanych [[związki chemiczne|związków chemicznych]], wytwarzana przez [[dziobak]]i, które są jednym z niewielu gatunków jadowitych [[Ssaki|ssaków]]. Toksyna ta jest wytwarzana przez samce tego zwierzęcia, które posiadają na kończynach tylnych parę ostróg, którymi mogą wprowadzić tę substancję. Wywołuje ona silny ból, ale jest niegroźna dla życia człowieka.
== Ostrogi i gruczoły jadowe ==
W górnej części ud samców dziobaka znajdują się gruczoły pęcherzykowe nerkowatego kształtu, połączone cienkościennym przewodem wyprowadzającym z ostrogami na kości piętowej. Samice dziobaków, podobnie jak [[Kolczatkowate|kolczatki]], mają szczątkowe zawiązki ostróg nie rozwijające się w funkcjonalne narządy podobne do tych u samców, odpadające przed ukończeniem przez zwierzę roku życia <ref name=abrs>{{cytuj stronę|url=http://www.deh.gov.au/biodiversity/abrs/publications/fauna-of-australia/pubs/volume1b/16-ind.pdf#search=%22platypus%20pelt%201700%22|tytuł=Fauna of Australia chap.16 vol.1b|autor=J.R.Grant|wydawca=Australian Biological Resources Study (ABRS)|data dostępu=22 lipca 2007}}</ref>. Ostroga jest połączona z niewielką kością tworząc staw, co pozwala na szerszy zakres ruchów, w zakresie kąta prostego <ref name=ps>{{Cytuj pismo|nazwisko= Gerritsen|imię= Vivienne Baillie | tytuł= Platypus poison| czasopismo= Protein Spotlight|
== Jad ==
[[
Gruczoły dziobaka produkują jad, na który składa się około 250 zidentyfikowanych substancji, w tym cztery główne toksyny. Trzy z nich są peptydami [[defensyny|defensynopodobnymi]] (DLP, defensin-like peptides) spotykanymi wyłącznie u tego gatunku. Różne substancje wchodzące w skład jadu odpowiadają za różne wywierane przez nie działania: ból, obniżenie ciśnienia tętniczego i zwiększone krwawienie z rany <ref name=ps/>. Działania pobudzające krzepnięcie stwierdzano w warunkach laboratoryjnych u zwierząt, ale nie występowały one zawsze. Inaczej niż w przypadku jadu [[Węże|węży]], jad dziobaka wydaje się nie wywoływać [[martwica|martwicy]], chociaż obserwowano u ludzi zmniejszenie masy mięśniowej kończyny, co mogło być jednak spowodowane zmniejszeniem sprawności kończyny w związku z utrzymującymi się działaniami toksyn. Nie wiadomo, czy ból jest wtórny do obrzęku tkanek, czy też jad posiada komponentę działającą bezpośrednio na [[receptory bólowe]].
Linia 12:
== Działanie na ludzi ==
Jad jest wystarczająco silny, by zabić mniejsze ssaki<ref name=ps/>, ale nie zagraża życiu człowieka. Niemniej, wywołuje rozdzierający ból, który może być tak silny, że obezwładnia ofiarę. W pobliżu rany gwałtownie pojawia się obrzęk, stopniowo rozprzestrzeniający się na zewnątrz. Według opisów przypadków i anegdotycznych doniesień, ból przechodzi w długotrwałą [[przeczulica|przeczulicę]], utrzymującą się od kilku dni do kilku tygodni, a niekiedy miesięcy<ref name=venom/><ref name=jn>{{Cytuj pismo|czasopismo= Journal of Neurophysiology|tytuł=Venom From the Platypus, ''Ornithorhynchus anatinus'', Induces a Calcium-Dependent Current in Cultured Dorsal Root Ganglion Cells|autor=de Plater GM, Milburn PJ, Martin RL|oznaczenie=85|
== Zastosowanie ==
|