Gabriel Czechowicz: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Popups: Ujednoznacznienie linku z Bank Polski na Bank Polski Spółka Akcyjna |
m drobne redakcyjne, drobne techniczne, WP:SK |
||
Linia 1:
{{Dobry Artykuł}}
{{Biogram infobox
|Biogram_osoby=Gabriel Czechowicz
|Nazwa_grafiki=Gabriel czechowicz.jpg
|opis_grafiki=
|ona=
|data_urodzin=[[2 października]] [[1876]]
|miejsce_urodzin=okolice [[Mińsk]]a, [[Imperium Rosyjskie]]
|zmarl=tak
|data_smierci=[[22 stycznia]] [[1938]]
|miejsce_smierci=[[Warszawa]], [[Polska]]
}}
Linia 17 ⟶ 18:
== Życiorys ==
Gabriel Czechowicz urodził się 2 października 1876 w okolicach [[Mińsk]]a na Białorusi. Był synem Józefa i Stefanii ze Sławowskich.
Linia 23:
Czechowicz ukończył wydział prawa na uniwersytecie w [[Sankt Petersburg]]u, już w czasie studiów praktykował w tamtejszym oddziale banku państwowego, a po ich ukończeniu przeniósł się do banku w [[Ryga|Rydze]]. W 1905 zaczął pracę w izbie skarbowej w [[Ryga|Rydze]], zaś w 1917. po ewakuacji Izby do [[Dorpat]]u, został p.o. jej prezesa. Rok później wrócił do Polski. W roku 1919 zatrudniony został w Wydziale Skarbowym [[Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich|Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich]], następnie objął funkcję prezesa izby skarbowej w [[Brześć|Brześciu nad Bugiem]]. Po kilku latach przeniesiony służbowo do Warszawy, w 1925 został dyrektorem Departamentu Podatków i Opłat w [[Ministerstwo Skarbu|Ministerstwie Skarbu]], następnie podsekretarzem stanu.
Pierwszą deklarację programową przyszłego ministra znaleźć można w datowanej na grudzień 1922 publikacji ''Projekt naprawy skarbowości polskiej''. Czechowicz wydał ją pod pseudonimem Leliwa. Użycie pseudonimu było konieczne, gdyż książka była w dużej części krytyczna wobec polityki rządu.
''Projekt…'' rozpoczynał się analizą istniejącego stanu rzeczy w gospodarce Polski. Czechowicz zwracał uwagę na spadek dochodów państwa, w porównaniu z dochodami przedwojennymi państw zaborczych. Prowadzi to do ostrej krytyki systemu podatkowego. Według autora brakowało jednolitego ustawodawstwa podatkowego, a także jednolitego planu, jak to ustawodawstwo zmienić. Podatki ściągane były nieskutecznie (słabo rozwinięta kontrola skarbowa) i powolnie, co na skutek [[inflacja|inflacji]] stanowiło poważną stratę dla państwa. Podatków było zbyt wiele, ich stawki - niedostosowane do spadku wartości pieniądza, a niektóre podatki nie pokrywały nawet kosztów pobierania. Wiele uwagi Czechowicz poświęcił strukturze aparatu podatkowego, który był wg niego zbyt zdecentralizowany. Wskutek zaś niskich płac wśród urzędników panowała korupcja. Autor, pracując w [[Brześć|Brześciu]] (czyli z punktu widzenia stolicy - na prowincji), miał możliwość bezpośredniego spojrzenia na działalność aparatu skarbowego.
Drugą częścią publikacji był plan reorganizacji polskiego systemu podatkowego. Najważniejsze propozycje Czechowicza:
* pozostawienie tylko jednego podatku bezpośredniego - [[podatek dochodowy|dochodowego]]. Podniesiona miała zostać kwota wolna od podatku, a bardziej obciążone warstwy zamożniejsze. Miało to odciążyć urzędy podatkowe, które nie zajmowałyby się mało opłacalnym ściąganiem niewielkich sum
* likwidacja [[podatek katastralny|podatku gruntowego]] (katastralnego), jako niesprawiedliwego. Ostatni [[kataster]] na ziemiach polskich sporządzony w drugiej połowie XIX wieku był już w latach 20. nieaktualny, a sporządzenie nowego – kosztowne i czasochłonne, w praktyce więc nierealne
* "projekt idealnej waluty złotej". Budżet państwa miał być ustalany w [[Standard złota|walucie złotej]], podobnie jak podatki, które byłyby jednak wpłacane w postaci papierowej, według comiesięcznie uaktualnianego kursu.
W roku 1926, gdy Czechowicz pełnił już wysoką funkcję w Ministerstwie Skarbu wydał (ponownie jako Leliwa) ''Problem skarbowy w świetle prawdy''. Dokonał tu oceny pracy dwóch ministrów skarbu – [[Władysław Grabski|Władysława Grabskiego]] i [[Jerzy Zdziechowski|Jerzego Zdziechowskiego]] (ten ostatni był wtedy jego przełożonym).
Pierwszą część reformy Grabskiego – ''waloryzację danin państwowych i komunalnych oraz kredytów udzielanych przez banki państwowe'' , a w konsekwencji stabilizację kursu, Czechowicz ocenił pozytywnie. Zaatakował ostro wprowadzenie przez Grabskiego nowej waluty – [[złoty|złotego]].
: ''Rząd Wł. Grabskiego zaryzykował najniebezpieczniejszy eksperyment, na który nie poważyło się żadne z państw zachodnioeuropejskich''<ref>{{cytuj książkę |autor=G. Czechowicz (G. Leliwa)
Fakt, że Grabski dokonał reformy w oparciu o krajowe zasoby, Czechowicz określił jako nieodpowiedzialny. Porównał też dwie ideologie gospodarcze dominujące w polskiej polityce lat 20. Propozycjom ministra [[Jerzy Zdziechowski|Zdziechowskiego]] i "[[Lewiatan (organizacja)|Lewiatan]]a" przeciwstawił podejście lewicowe, które zdecydowanie poparł. Sfery przemysłowe oskarżył o szkodliwy dla Polski [[lobbing]].▼
▲Fakt, że Grabski dokonał reformy w oparciu o krajowe zasoby, Czechowicz określił jako nieodpowiedzialny. Porównał też dwie ideologie gospodarcze dominujące w polskiej polityce lat 20. Propozycjom ministra [[Jerzy Zdziechowski|Zdziechowskiego]] i "[[Lewiatan (organizacja)|
=== Czechowicz jako minister skarbu ===▼
▲=== Czechowicz jako minister skarbu ===
W maju [[1926]] na skutek [[Przewrót majowy|zamachu stanu]] władzę w kraju przejął [[Józef Piłsudski]]. Zastępujący prezydenta marszałek Sejmu, [[Maciej Rataj]] powołał 15 maja 1926 z polecenia Piłsudskiego rząd pod przewodnictwem [[Kazimierz Bartel|Kazimierza Bartla]]. Dosyć niespodziewanie tekę ministra skarbu objął Gabriel Czechowicz. Gabinet ten jednak miał charakter tymczasowy. Już na początku czerwca Czechowicz został zastąpiony przez [[Czesław Klarner|Czesława Klarnera]], sam zostając wiceministrem. Po kilku miesiącach, wskutek kolejnego przesilenia rządowego premierem został sam Piłsudski, desygnując na ministra skarbu ponownie Czechowicza.
Linia 44 ⟶ 45:
Dla polityki Czechowicza na stanowisku ministra charakterystyczna jest następująca wypowiedź [[Maciej Rataj|Macieja Rataja]]:
: ''P. Czechowicz, typ karierowicza, dostosowującego się do warunków, stawiał przed majem na lewicę. […] Opracował też był program skarbowo-finansowy, bardzo ryzykowny, uwzględniający postulaty lewicy. […] Na fotelu ministerialnym zapomniał na szczęście szybko o swoich projektach i poszedł drogą wytyczoną przez swoich poprzedników''<ref>{{cytuj książkę |autor=Z. Landau
Za priorytety dla swojej działalności Czechowicz uznał:
Linia 56 ⟶ 57:
Kredyty zagraniczne były Polsce potrzebne dla ożywienia gospodarczego, do czego nie wystarczały kapitały krajowe. W przeciwieństwie do [[Władysław Grabski|Grabskiego]], który unikał zaciągania pożyczek, Czechowicz uznał je za jeden z priorytetów.
: ''Potrzebne jest nam wprowadzenie Polski na rynek finansowy świata jako klienta, do którego się ma zaufanie. Potrzebne jest nam nawiązanie kontaktu z najpoważniejszymi możliwie grupami finansowymi.''<ref>{{cytuj książkę |autor=G. Czechowicz
Najbardziej spektakularna tzw. "pożyczka stabilizacyjna" w wysokości 62 milionów dolarów i 2 milionów funtów, została zaciągnięta w październiku 1927 od międzynarodowego konsorcjum banków. Jednak oprocentowanie, jak i kurs wykupu były mniej korzystne od pożyczek wynegocjowanych w tym czasie przez Niemcy, Austrię i inne kraje europejskie<ref>Szczegółowo problem pożyczek omawia Z. Landau
=== "Sprawa Czechowicza" przed Trybunałem Stanu ===
{{main|Sprawa Czechowicza}}
Linia 71:
=== Po roku 1930 ===
Zatuszowanie całej sprawy przez sanację rozgoryczyło Czechowicza, czemu dawał wyraz w wywiadach<ref>
▲Zatuszowanie całej sprawy przez sanację rozgoryczyło Czechowicza, czemu dawał wyraz w wywiadach<ref>między innymi dla ''[[Robotnik (gazeta)|Robotnika]]'', por. A. Garlicki, ''Od Brześcia do maja'', Warszawa 1986, s. 20-21</ref>. Był przekonany, że przed Trybunałem Stanu potrafi udowodnić zarówno swoją uczciwość, jak i fakt, że działał na polecenie szefa rządu.
Czechowicz kontynuował działalność jako ekonomista. W 1933 wydał ''Nowe drogi gospodarcze''. Przedstawił tu swój plan walki z [[Wielki kryzys w Polsce|kryzysem gospodarczym]], w jakim wtedy znajdowała się Polska. Do najważniejszych jego punktów należała propozycja "moratorium w odniesieniu do długów zagranicznych", czyli - wzorem innych państw - chwilowego ograniczenia spłaty długów. Czechowicz nawoływał do zaniechania deficytowego eksportu i kontroli nad działalnością karteli. Swój sposób na [[bezrobocie]] opierał na wprowadzeniu (wzorem Włoch) 40-godzinnego tygodnia pracy, a nawet skróconego, "elastycznego dnia pracy", dzięki czemu na jednym etacie mogłyby pracować dwie osoby. ''Nowe drogi…'' przeszły bez echa, co zresztą przewidział sam autor: ''Występując z powyższym planem […] nie żywię żadnych złudzeń, żeby mógł on w atmosferze powszechnej apatii zaważyć na szali i wpłynąć chociażby w minimalnym stopniu na rozwój wypadków''. Jednak przez kilka lat usiłował zainteresować sfery gospodarcze swoim planem, m.in. przez serię odczytów.
Linia 79 ⟶ 78:
== Bibliografia ==
{{Bibliografia start}}
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
#
{{Bibliografia stop}}
{{Przypisy}}
Linia 97:
{{Pierwszy rząd Józefa Piłsudskiego}}
{{Czwarty rząd Kazimierza Bartla}}
{{Ministrowie skarbu II RP}}
{{DEFAULTSORT:Czechowicz, Gabriel}}
| |||