Dimitrie Cantemir: Różnice pomiędzy wersjami

SynBył synem mołdawskiego księciahospodara [[Konstantyn Cantemir|Konstantyna Cantemira]]. W wieku 14 lat został wysłany do [[Stambuł]]u, gdzie wzostał zamianzakładnikiem zacesarskim w uwolnieniemiejsce swego starszego brata [[Antioch Cantemir|Antiocha]] dostał się do niewoli [[Imperium osmańskie|osmańskiej]], w której– znajdowałpozostawał siętam do [[1691]]<ref>Valentová, Libuše: ''Dimitrie Cantemir'', w: ''Slovník rumunských spisovatelů'' (Praga: Nakladatelství Libri, 2001; strona 68).</ref>.

Nauki pobierał początkowo na dworze ojca, a po przybyciu do Stambułu w szkole greckiej znajdującej się pod opieką konstantynopolitańskiego patriarchatu. Mówił biegle po [[język mołdawski|mołdawsku]], [[język grecki|grecku]], [[łacina|łacińsku]], [[język francuski|francusku]], [[język włoski|włosku]], [[język staro-cerkiewno-słowiański|staro-cerkiewno-słowiańsku]], [[język rosyjski|rosyjsku]], [[język turecki|turecku]], [[język arabski|arabsku]] i [[język perski|persku]] (pod koniec swojego życia władał 11 językami)<ref>Valentová, Libuše: ''Dimitrie Cantemir'', w: ''Slovník rumunských spisovatelů'' (Praga: Nakladatelství Libri, 2001; strona 68); Našinec, Jiří: ''Dimitire Cantemir,'' w: ''Slovník spisovatelů. Rumunsko'' (Praga: Odeon, 1984; strona 125).</ref>. Interesował się [[filozofia|filozofią]], [[teologia|teologią]], [[historia|historią]] i [[geografia|geografią]]. Poświęcał się także studiom [[religia|religii]] i [[tradycja|tradycji]] [[Wschód|Wschodu]] oraz [[literatura piękna|literaturze pięknej]]. WPo śmierci ojca, w [[1693]] r. na niecały miesiąc objął tron mołdawski, pojednak [[sułtan]] nie zatwierdził wyboru bojarów, a sam czymDymitr musiał emigrowaćudać dosię państwado osmańskiegoStambułu. Po 17 latach, przy poparciu [[sułtan]]asułtana, został w [[1710]] roku faktycznym władcą Mołdawii.

Po objęciu mołdawskiego tronu Dymitr podjął próby reform wewnętrznych państwa (m.in. w zakresie podatków, administracji, czy wojska), a także z początku tajnie, potem oficjalnie rozpoczął pertraktacje z carem [[Rosja|Rosji]], [[Piotr I Wielki|Piotrem I Wielkim]], który prowadził [[III wojna rosyjsko-turecka|działania wojenne przeciw Turcji]]. W kwietniu [[1711]] roku Mołdawia zawarła sojusz wojskowy i polityczny z Rosją. Na jego mocy Mołdawia oddawała się pod zwierzchnictwo rosyjskie, z obowiązkiem zapłaty niewielkiego trybutu oraz absolutną i dziedziczną władzą hospodarów. PoDymitr nieudanymmiał powstaniuteż antytureckimudzielić wwsparcia Mołdawiiwojskom i porażce Rosjanrosyjskim w wojniekampanii zprzeciwko Turcją, Kantemir emigrował do Rosji, gdzie żył z początku na [[Ukraina|Ukrainie]], potem zamieszkał w [[Sankt Petersburg|Petersburgu]]Turcji. Pracował jako radca Piotra Wielkiego przy przeprowadzaniu reform oraz w kampaniach wojennych. W [[1714]] r. został członkiem Akademii Nauk w [[Berlin]]ie. Po przedwczesnej śmierci był pochowany w [[Moskwa|Moskwie]]. W [[1935]] roku jego ciało zostało przewiezione do [[Jassy|Jassów]] w [[Rumunia|Rumunii]]. Jego syn [[Antioch Kantemir]] został słynnym pisarzem rosyjskim.

Twórczość D. Kantemira jest bardzo obszerna, są to prace z zakresu: filozofii, historii, geografii, etnografii, muzykologii, filologii i literatury pięknej. Większość dzieł została stworzona w Rosji i jest ściśle powiązana tematycznie z ojczystą Mołdawią. Kantemir jako jeden z pierwszych uczonych używał w swoich pracach [[język rumuński|języka rumuńskiego]], podkreślał jego oryginalność oraz związki kulturowe Rumunów z rzymską [[Dacja|Dacją]].

Do napisania traktatu ''Dywan lub kłótnia mądrego ze światem'' ([[1698]], młd., rum. ''Divanul sau Gâlceava înţeleptului cu lumea'') zainspirowały go dzieła autorów średniowiecznych, piszących o sprzeczności woli duszy z wolą ciała. Powieść alegoryczna ''Historia hieroglificzna'' ([[1705]], mołd., rum. ''Istoria ieroglifică'') jest pierwszą powieścią napisaną w języku mołdawskim i rumuńskim. Wydarzenia polityczne w Mołdawii z przełomu XVII i XVIII w. są w niej przedstawione jako spór o następstwo tronu, toczący się między państwem Lwa, rządzonym przez Jednorożca (tzn. Kantemira) a państwem Orła, którym włada Gawron ([[Wołoszczyzna|wołoski]] książę [[Konstantyn Brincoveanu]]). [[Barok]]owa budowa utworu zawiera liczne dygresje, wątki poboczne i rozważania filozoficzne <ref>Našinec, Jiří: ''Cantemir, Dimitrie: Děje hieroglifické,'' w: ''Slovník světových literárních děl'' (Praga: Odeon, 1988; tom 1 "A-L", strona 153). </ref>. W [[1716]] roku pod wpływem [[Niemcy|niemieckiego]] filozofa [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniza]] i berlińskiej Akademii Nauk napisał w łacinie pracę pt. ''Opis Mołdawii'' (łac. ''Descriptio Moldaviae''), pierwszą pracę naukową dotyczącą mołdawskiej historii, geografii, systemu politycznego, cerkwi prawosławnej, obyczajów i piśmiennictwa. Praca ta do dzisiaj posiada niemałą wartość naukową i literacką. Do opisu Mołdawii Kantemir załączył własnoręcznie nakreśloną mapę. W Europie i Azji stała się sławna jego ''Historia świetności i upadku Imperium Osmańskiego'' ([[1714]]-[[1716]] (łac. ''Historia incrementorum atque decrementorum Aluae Othomanicae''), powstała na bazie jego wcześniejszych studiów orientalnych źródeł oraz doświadczeń zdobytych w czasie pobytu w Carogrodzie. Dzieło zostało przetłumaczone na język angielski, francuski i niemiecki. W ''Kronice starożytności Rzymiano-Mołdawiano-Wołochów'' ([[1717]], łac. ''Hronicul vechimii romano-moldo-vlahilor'') broni błędną tezę o czysto [[Cesarstwo rzymskie|rzymskim]] pochodzeniu Mołdawian i Wołochów (podobnie jak późniejsi przedstawiciele rumuńskiego odrodzenia narodowego z tzw. [[szkoła siedmiogrodzka|szkoły siedmiogrodzkiej]]).