Język tajwański: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
redirect |
stubik |
||
Linia 1:
[[Plik:Holo bunhak chokphin.JPG|thumb|350px|Publikacje w języku tajwańskim (w różnych systemach pisma)]]
'''Język tajwański''' ([[język chiński]]: 臺灣語 [[POJ]]: ''tâi-oân-oē'') - tajwańska odmiana [[język minnański|języka minnan]] (dialekt [[hokkien]]), używana jako język ojczysty przez około 70% mieszkańców wyspy <ref>[http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=TW]</ref>, głównie przez członków największej chińskiej grupy etnicznej, zwanej ''[[Hoklo]]'' lub ''Hō-ló''. [[Języki min]], w przeciwieństwie do innych języków chińskich, nie wywodzą się bezpośrednio z [[język średniochiński|języka średniochińskiego]]<ref>[http://www.jstor.org/stable/2718766 Mei Tsu-lin (1970) Tones and Prosody in Middle Chinese and The Origin of The Rising Tone. ''Harvard Journal of Asiatic Studies'' 30:86–110]</ref> , co może tłumaczyć fakt, że odmiana ta jest niemal zupełnie niezrozumiała dla użytkowników innych dialektów chińskich. Język tajwański jest za to niemal identyczny z dialektem [[Xiamen]] w Chinach.
== System fonologiczny ==
=== Spółgłoski ===
{| class="wikitable"
!colspan="2"|
![[Spółgłoski wargowe|Dwuwargowe]]
![[Spółgłoski przedniojęzykowe|Przedniojęzykowe]] <sup>1</sup>
![[Spółgłoski tylnojęzykowe|Tylnojęzykowe]]
![[Spółgłoski krtaniowe|Krtaniowe]]
|-align="center"
!colspan="2"|[[Spółgłoski nosowe|Nosowe]]
|m {{IPA|/m/}}
|n {{IPA|/n/}}
|ng {{IPA|/ŋ/}}
|
|- align="center"
!rowspan="3"|[[Spółgłoski zwarte|Zwarte]]
!style="text-align: left; font-size: 80%;"|dźwięczne<sup>3</sup>
|b {{IPA|/b/}}|| ||g {{IPA|/ɡ/}}||
|-align="center"
!style="text-align: left; font-size: 80%;" |plain
|p {{IPA|/p/}}||t {{IPA|/t/}}||k {{IPA|/k/}}||h<sup>4</sup> {{IPA|/ʔ/}}
|-align="center"
!style="text-align: left; font-size: 80%;" |przydechowe
|ph {{IPA|/pʰ/}}||th {{IPA|/tʰ/}}||kh {{IPA|/kʰ/}}||
|-align="center"
!rowspan="3"|[[Spółgłoski zwartoszczelinowe|Zwartoszczelinowe]]
!style="text-align: left; font-size: 80%;" |dźwięczne
| ||j {{IPA|/dz/}}<sup>2</sup>|| ||
|-align="center"
!style="text-align: left; font-size: 80%;" |plain
| ||ch {{IPA|/ts/}}||||
|-align="center"
!style="text-align: left; font-size: 80%;" |przydechowe
| ||chh {{IPA|/tsʰ/}}|| ||
|-align="center"
!colspan="2"|[[Spółgłoski szczelinowe|Szczelinowe]]
|
|s {{IPA|/s/}}
|
|h {{IPA|/h,ç/}}
|-align="center"
!colspan="2"|[[Spółgłoski boczne|Boczne]]
|
|l {{IPA|/l/}}
|
|
|}
W przeciwieństwie do innych odmian języka chińskiego, w tajwańskim nie występują fonemy wargowo-zębowe.
=== Samogłoski ===
Tajwański posiada nastepujące [[samogłoski]]:
{| class="wikitable"
|-
![[IPA]]
||a||e||i||{{IPA|o/ɤ}}||{{IPA|ɔ}}||u||m||ŋ
|-
![[Pe̍h-oē-jī]]
||a||e||i||o||o͘||u||m||ng
|}
=== Tony ===
Według tradycyjnych kryteriów, tajwański posiada osiem tonów:
:{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+ Tony w języku tajwańskim
|-
! Numer<br>tonu !! Nazwa !! POJ<br>accent !! Kontur w<br>Taipei !! Opis !! Kontur w<br>Tainan !! Opis
|-
| 1 || yin równy (陰平) || a || {{IPA|˥}} (55) || wysoki || {{IPA|˦}} (44) || wysoki
|-
| 2 (6) || rosnący (上聲) || á || {{IPA|˥˩}} (51) || opadający || {{IPA|˥˧}} (53) || wysoki opadający
|-
| 3 || yin wychodzący (陰去) || à || {{IPA|˧˩}} to {{IPA|˨˩}} (31~21) || niski opadający || {{IPA|˩}} (11) || low
|-
| 4 || yin wchodzący (陰入) || ah || {{IPA|˧˨ʔ}} (32) || średni zatrzymany || {{IPA|˨˩ʔ}} (21) || low stopped
|-
| 5 || yang równy (陽平) || â || {{IPA|˩˦}} to {{IPA|˨˦}} (14~24) || rosnący || {{IPA|˨˦}} (25) || rosnący
|-
| 7 || yang wychodzący (陽去) || ā || {{IPA|˧}} (33) || średni || {{IPA|˨}} (22) || średni
|-
| 8 || yang wchodzący (陽入) || a̍h || {{IPA|˦ʔ}} (4) || wysoki zatrzymany || {{IPA|˥ʔ}} (5) || wysoki zatrzymany
|}
{{Listen|filename=Taiwanese-8Tones.ogg|title=Osiem tonów tajwańskich|description=Demonstracja tonów w języku tajwańskim: ''saⁿ té khò͘ khoah lâng é phīⁿ ti̍t''.}}
== Bibliografia ==
* Su-chu Wu, Bodman, Nicholas C.: Spoken Taiwanese with cassette(s), 1980/2001, ISBN 0-87950-461-7 or ISBN 0-87950-460-9 or ISBN 0-87950-462-5
* Campbell, William: Ē-mn̂g-im Sin Jī-tián (Dictionary of the Amoy Vernacular). Tainan, Taiwan: Tâi-oân Kàu-hoē Kong-pò-siā (Taiwan Church Press, Presbyterian Church in Taiwan). June 1993 (First published July 1913).
* Iâu Chèng-to: Cheng-soán Pe̍h-oē-jī (Concise Colloquial Writing). Tainan, Taiwan: Jîn-kong (an imprint of the Presbyterian Church in Taiwan). 1992.
* Tân, K. T: A Chinese-English Dictionary: Taiwan Dialect. Taipei: Southern Materials Center. 1978.
* Klöter, Henning. Written Taiwanese. Wiesbaden: Harrassowitz, 2005. ISBN 3-447-05093-4.
== Linki zewnętrzne ==
* [http://tailingua.com/ Wprowadzenie do języka tajwańskiego]
* [http://203.64.42.21/iug/ungian/SoannTeng/chil/taihoa.asp Słownik tajwańsko-mandaryński]
* [http://travlang.com/languages/cgi-bin/langchoice.cgi?page=main&lang1=english&lang2=holooe Travlang (rozmówki dla podróżujących: Hō-ló-oē)]
* [http://daiwanway.dynip.com/ Daiwanway]
{{Przypisy}}
[[Kategoria:Język chiński]]
[[Kategoria:Tajwan]]
[[zh-min-nan:Tâi-oân-oē]]
[[de:Taiwanische Sprache]]
[[en:Taiwanese Hokkien]]
[[eo:hokla lingvo]]
[[fr:Taïwanais]]
[[ko:대만어]]
[[id:Bahasa Taiwan]]
[[lv:Taivāniešu dialekts]]
[[ja:台湾語]]
[[ro:Taiwaneză]]
[[ru:Тайваньский язык]]
[[fi:Taiwanin kieli]]
[[sv:Taiwanesiska]]
[[th:ภาษาไต้หวัน]]
[[tr:Tayvanca]]
[[zh-yue:臺灣話]]
[[zh:臺灣話]]
| |||