I wojna światowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Skutki polityczne: linki wewnętrzne |
drobne merytoryczne |
||
Linia 538:
I wojnę światową uważa się za pierwszą wojnę nowoczesną, pierwszy konflikt totalny, w który została wciągnięta też ludność cywilna. Jednym z jej najbardziej widocznych skutków było rozszerzenie zakresu władzy wykonawczej w wielu państwach (prezydenta i rządu). Rozrastała się także biurokracja, potrzebna by sprawować coraz większą kontrolę nad społeczeństwem. Uchwalano nowe podatki lub podwyższano już istniejące, pojawiały się nowe ustawy; wszystkie te działania były podejmowane po to aby zwiększyć wysiłek wojenny.
Wojna poważnie nadwerężyła funkcjonowanie dużych, scentralizowanych i wieloetnicznych
Wiele rodzin zostało pozbawionych źródła utrzymania po wyjeździe dużej liczby mężczyzn na front. Wraz z nieobecnością czy śmiercią głównego żywiciela rodziny, kobiety zostały zmuszone do pracy w niespotykanym wcześniej zakresie (co przyniosło też późniejsze efekty w postaci [[emancypacja|emancypacji]] kobiet): przemysł potrzebował nowych rąk do pracy, co w dużym stopniu pomogło w walce o prawa wyborcze dla kobiet.
Linia 557:
Rosja wyszła z wojny z dużymi stratami terytorialnymi oraz ludzkimi. Zamieszanie panujące wewnątrz kraju pozwoliło na odzyskanie niepodległości przez [[Finlandia|Finlandię]], oraz republiki bałtyckie. Do Rumunii przyłączono [[Besarabia|Besarabię]]<ref>Rumunia kosztem Węgier zagarnęła także [[Siedmiogród]]</ref>. Na krótki okres powstały państwa na [[Kaukaz (kraina historyczna)|Kaukazie]], takie jak: [[Gruzja]], [[Armenia]] i [[Azerbejdżan]]. Do niepokojów doszło w Środkowej Azji (m.in. ruch [[basmacze|basmaczy]]). Oprócz Rosji komuniści i socjaliści chwycili za broń w wielu innych krajach, m.in. na [[Węgry|Węgrzech]] (niepokoje zażegnano dzięki stanowczym działaniom podjętym przez [[Miklós Horthy|Miklosa Horthyego]], w [[Cesarstwo Niemieckie|Niemczech]] (zaburzenia stłumiły tzw. [[freikorps]]y) czy w Finlandii.
Największym przegranym wojny okazały się [[Austro-Węgry]], które pod wpływem sił odśrodkowych rozpadły się kompletnie na samodzielne organizmy państwowe ([[Austria|Austrii]], [[Węgry|Węgier]]; w skład [[Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców|Królestwa SHS]] weszły [[Chorwacja]], [[Królestwo Serbii|Serbia]], [[Bośnia i Hercegowina]], [[Słowenia]] oraz [[Królestwo Czarnogóry|Czarnogóra]]; [[Czechosłowacja]]; [[Polska]] odzyskała [[Galicja|Galicję]]; południowy [[Tyrol (region)|Tyrol]] oraz rejon [[Triest]]u przypadły [[Zjednoczone Królestwo Włoch|Włochom]]; [[Rumunia]] uzyskała [[Siedmiogród]]). Złudne stały się nadzieje Wilsona, który myślał o utrzymaniu w całości tego państwa (chociaż uszczuplonego) jako przeciwwagi Niemiec w rejonie Europy Środkowej.
Bardzo osłabiona wyszła z wojny [[Imperium osmańskie|Turcja]], która utraciła [[Irak]], [[Syria|Syrię]], [[Palestyna|Palestynę]], [[Arabia|Arabię]] i [[Jordania|Jordanię]] – większość z tych terytoriów stała się mandatami [[III Republika Francuska|Francji]] i [[Anglia|Anglii]] sprawowanymi z ramienia [[Liga Narodów|Ligi Narodów]]. W rezultacie postępujących przemian społecznych w latach 20. nastąpił upadek sułtanatu, w którego miejsce powstać miało nowoczesne, świeckie państwo tureckie, którego twórcą był [[Mustafa Kemal Atatürk]].
| |||