Cel: Różnice pomiędzy wersjami

{{DisambigR|teorii decyzji|[[cel wojskowy]] oraz [[Cel (film)]]}}

 

 

Działać celowo może: [[człowiek]], [[organizacja]], [[społeczeństwo]].

 

* ''"cel projektowy"'' czy ''"statutowy"'' – może dotyczyć każdego sztucznego [[system]]u, lub użycia systemu ([[obiekt]]u) naturalnego jako narzędzia, oraz

 

Według kognitywnego modelu agenta inteligentnego Gadomskiego (w meta-teorii TOGA, tzn. Top-down Object-based Goal-oriented Approach, 1993), konsekwencją nadania systemowi celu lub posiadania celu przez system są jego ''[[funkcja|funkcje]]'' Natomiast konsekwencją ''celu działania'' jest określenie ''[[zadanie|zadań]]'' przez agenta inteligentnego.

Funkcje są własnością ''[[proces]]ów'', zaś zadania są realizowane poprzez ''akcje.''

W [[psychologia|psychologii]], ''"cel"'' – to [[efekt]] ([[stan]] [[rzecz]]y), na którego [[kierunek|ukierunkowana]] jest czynność, [[zachowanie]] celowe, gdzie cele mogą mieć różny charakter:

* ''"cel pozytywny"'' – efekt, który podmiot pragnie uzyskać,

Najważniejszą charakterystyką celu jest to, że wyjaśnia [[przyczyna|przyczynę]] sztucznych [[proces]]ów albo wymaga podjęcia działania i posiada jakąś [[subiektywna oczekiwana użyteczność|subiektywną oczekiwaną użyteczność]].

 

* W [[informatyka|informatyce]], tzw. [[system wieloagentowy|systemów wieloagentowych]] powstała [[koncepcja]] [[agent BDI|agenta BDI]] (zaproponowana przez M.P. Georgeff i A. S. Rao, <ref> Michael P. Georgeff, Anad S. Rao, ''An Abstract Architecture for Rational Agents, Proceedings of the First International Round-Table on Abstract Intelligent Agent'', AIA'93 ). A.M. Gadomski (Ed.). Published by [[ENEA]], Rome, 1994. p.&nbsp;43.</ref>) oparta na takich pojęciach jak: ''[[wiara]]'', ''[[życzenie]]'' i ''[[zamiar]]'' ([[ang.]] ''Believe, Desire, Intention''), gdzie pojęcie celu jest formalizowane różnie przez różnych autorów, np wg M. Wooldridge, 2000, ''życzenie'' jest synonimem ''celu''.

 

W etyce ''"cel"'', jest kresem świadomego działania i jest rozróżniany w dwóch [[aspekt]]ach;

* w sensie [[przedmiot]]owym - przedmiot [[zamiar|zamierzonego]] działania, [[punkt]] do którego działanie jest skierowane lub [[skutek]] działania;

Teleologizm etyczny polegający na tym, że istotę moralności oraz moralnej wartości czynu definiuje cel rozumiany, jako [[zamiar|zamierzony]] skutek działania (naturalizm etyczny), przekreślając swoiste cechy moralności (bezwarunkowość (kategoryczność) powinnosci moralnej i bezinteresowność moralnego dobra). Tymczasem czyn nie staje się moralnie [[powinność|powinny]] i odpowiednio moralnie dobry przez to, ze jest środkiem do ostatecznego celu, chociaż do niego prowadzi.

 

Powinności moralnej i ''"dobra moralnego"'' nie można adekwatnie wyrazić przez [[realacja|relacje]] środka do ostatecznego celu człowieka. Nie wynika z tego, że można je określić z pominięciem kategorii celu w ogóle. [[Czyn]] jest moralnie dobry dzięki temu, że jest [[akt]]em [[afirmacja|afirmacji]] osoby (a w wielu wypadkach także [[byt]]ów [[osoba|pozaosobowych]]) ze względu na jej własną wartość ([[godność]]), czyli z wyłączeniem innych celów działającego podmiotu. Godność osoby, ku której akt działającego jest skierowany ([[personalizm]] w etyce), jest [[miara|miarodajna]] w sposób konieczny i wystarczający. Osoba przez swą godność, jest celem dla siebie (''"cel wsobny"'') i na mocy swego istnienia ustanawia dla wszystkich osób (nie wyłączając własnej) powinność afirmowania jej w tym charakterze. Jest to powinność moralna, zaś wartość czynu afirmującego tę godność dla niej samej jest ''"moralnym dobrem"'' tego czynu; powinności tej przysługuje bezwarunkowość, a cechą realizującego ją czynu jest bezinteresowność. Właściwą [[racja|racją]] i przedmiotem tej powinności jest osoba, jako cel wsobny, i dlatego moralnej powinności oraz moralnego dobra czynu nie można zdefiniować z pominięciem celu (dzieje się to jednak na innej zasadzie, aniżeli w teleologiżmie etycznym)<ref>Józef Keller, ''Etyka'', Warszawa 1954, I 45–819</ref>.

Cel występuje w etyce również przy określaniu wyznaczników ''"moralności czynu ludzkiego"'', tj. [[intencja|intencji]] działania, czyli [[motyw]]u (''"finis operantis"''), skłaniającego podmiot do działania, oraz tzw. przedmiotu (''"finis operis"''), czyli tego, ku czemu działanie zmierza obiektywnie, niezależnie od intencji działającego.