Bitwa koło przylądka Stilo: Różnice pomiędzy wersjami

'''Bitwa koło przylądka Stilo''' (w literaturze [[język angielski|angielskojęzycznej]] znana także jako bitwa wkoło Kalabrii – ''Battle of Calabria'') – bitwa morska stoczona w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] 9 lipca 1940 roku na [[Morze Śródziemne|Morzu Śródziemnym]], około 30 [[mila morska|mil morskich]] na wschód od przylądka Stilo ([[język włoski|wł.]]: ''Punto Stilo'') w [[Kalabria|Kalabrii]] we [[Włochy|Włoszech]], pomiędzy okrętami [[Wielka Brytania|brytyjskiej]] [[Royal Navy]] a włoskiej [[Regia Marina]]. Bitwa nie przyniosła zwycięstwa żadnej ze stron.

W dniu 6 lipca 1940 roku flota włoska rozpoczęła operację konwojową, mającą na celu przeprowadzenie do [[Bengazi]] w [[Libia|Libii]] pięciu statków wiozących wsparcie i zaopatrzenie dla walczących tam wojsk. Statki przewoziły 2190 żołnierzy, 232 pojazdy, 10 445 ton sprzętu wojskowego oraz 5720 ton paliwa i olejów<ref>[http://www.regiamarina.net/detail_text_with_list.asp?nid=35&lid=1 Regia Marina Italiana] [dostęp 4 stycznia 2010]</ref>. Bezpośrednią osłonę [[konwój morski|konwoju]] stanowiło 8 [[niszczyciel]]i i cztery [[torpedowiec|torpedowce]], ubezpieczane przez dwa [[krążownik lekki|krążowniki lekkie]]: [[Bartolomeo Colleoni (1932)|"Bartolomeo Colleoni"]] i [[Giovanni delle Bande Nere (1931)|"Giovanni delle Bande Nere"]].

7 lipca 1940 roku silny zespół okrętów Royal Navy pod dowództwem [[admirał]]a [[Andrew Cunningham]]a wypłynął z [[Aleksandria|Aleksandrii]] w [[Egipt|Egipcie]]. Jego zadaniem była osłona konwoju, mającego ewakuować z [[Malta|Malty]] osoby cywilne, głównie kobiety i dzieci. Admirał Cunningham chciał jednocześnie sprowokować włoskie dowództwo do akcji<ref>[http://www.naval-history.net/WW2CampaignsRNMed.htm#cala Naval-History.Net] [dostęp 4 stycznia 2010]</ref>. Okręty brytyjskie płynęły w trzech zespołach. Zespół A, rozpoznawczy, stanowiło pięć krążowników lekkich: [[HMS Liverpool (1938)|HMS "Liverpool"]], [[HMS Gloucester (1939)|HMS "Gloucester"]], [[HMS Neptune (1934)|HMS "Neptune"]], [[HMS Orion (1934)|HMS "Orion"]] i [[HMAS Sydney (1935)|HMAS "Sydney"]] w eskorcie niszczycieli, pod dowództwem admirała [[John Tovey|Johna Toveya]]. Zespół B, stanowiący główną siłę uderzeniową, tworzył [[pancernik]] [[HMS Warspite (1915)|HMS "Warspite"]] z eskortą niszczycieli, pod bezpośrednim dowództwem Andrew Cunninghama. W skład zespołu C, którego zadaniem było ubezpieczanie działań floty, wchodziły pancerniki [[HMS Malaya|HMS "Malaya"]] i [[HMS Royal Sovereign (1916)|HMS "Royal Sovereign"]], [[lotniskowiec]] [[HMS Eagle (1924)|HMS "Eagle"]] oraz flotylla niszczycieli pod dowództwem [[wiceadmirał]]a [[Henry Daniel Pridham-Wippell|H.D. Pridham-Wippella]]. Wśród okrętów zespołu admirała Cunninghama były cztery jednostki [[Royal Australian Navy]]: jeden krążownik i trzy niszczyciele<ref>Royal Australian Navy: [http://www.navy.gov.au/w/index.php/HMAS_Sydney_(II) HMAS Sydney (II)], [http://www.navy.gov.au/w/index.php/HMAS_Stuart_(I) HMAS Stuart (I)], [http://www.navy.gov.au/w/index.php/HMAS_Vampire_(I) HMAS Vampire (I)], [http://www.navy.gov.au/w/index.php/HMAS_Voyager_(I) HMAS Voyager (I)] [dostęp 4 stycznia 2010]</ref>.

W reakcji na doniesienia swoich agentów z Aleksandrii, włoskie dowództwo zdecydowało się wysłać w morze zespół floty składający się z dwóch pancerników: [[Giulio Cesare|"Giulio Cesare"]] i [[Conte di Cavour|"Conte di Cavour"]], sześciu ciężkich i ośmiu lekkich krążowników w eskorcie niszczycieli. Całością dowodził admirał [[Inigo Campioni]]. Po otrzymaniu informacji o wykryciu w nocy z 7 na 8 lipca okrętów brytyjskich płynących w stronę Malty przez włoski [[okręt podwodny]] "Beilul" admirał Campioni zdecydował się nawiązać walkę. Jego zespół, przy wyrównanych siłach najcięższych okrętów, dysponował przewagą prędkości, miał w składzie więcej krążowników i mógł liczyć na wsparcie lotnictwa bazującego na włoskich lotniskach. Ponieważ do admirała Campioniego dotarła wiadomość o wyjściu rano 8 lipca z [[Gibraltar]]u drugiego silnego zespołu brytyjskiego kierującego się na Maltę (celem tej akcji było bombardowanie lotnisk na [[Sardynia|Sardynii]]), musiał on wydać bitwę przed połączeniem się sił przeciwnika.

Również admirał Cunningham otrzymał rano 8 lipca wiadomość o włoskiej flocie zmierzającej do Libii, zauważonej przez patrolujący okręt podwodny HMS "Phoenix". Brytyjski dowódca skalkulował nowy kurs swoich okrętów, zamierzając przechwycić przeciwnika w drodze powrotnej do portów włoskich. Tak więc obie floty znalazły się na zbieżnych kursach, przecinających się w okolicy przylądka Stilo na wschodnim wybrzeżu Kalabrii.

8 lipca do ataku na okręty admirała Cunninghama przystąpiły samoloty [[Regia Aeronautica]] startujące z lotnisk na [[Dodekanez]]ie. Efektem bombardowań prowadzonych z wysokiego pułapu było trafienie bombą krążownika HMS "Gloucester". W wyniku trafienia na okręcie zginęło 18 członków załogi<ref>[http://www.naval-history.net/xDKCas1940-07JUL.htm Naval-History.Net] [dostęp 4 stycznia 2010]</ref> i zniszczone zostały jedna z baterii artylerii przeciwlotniczej oraz [[wyrzutnia torpedowa]] na prawej burcie.

Rankiem 9 lipca 1940 roku brytyjskie rozpoznanie lotnicze ponownie zlokalizowało okręty włoskie, znajdujące się, po odprowadzeniu konwoju do Libii, na powrotnym kursie w kierunku bazy w [[Tarent|Tarencie]]. Admirał Cunningham zdecydował się podzielić swoją flotę, pozostawiając za sobą wolniejszy zespół C i jednocześnie nakazując przeprowadzić atak lotniczy siłami samolotów torpedowych [[Fairey Swordfish]] z lotniskowca HMS "Eagle". Nalot okazał się bezskuteczny, zaś admirał Campioni zmienił kurs swojego zespołu w stronę spodziewanej pozycji okrętów brytyjskich. W efekcie około godziny 15.00. pierwsze jednostki obu flot nawiązały kontakt wzrokowy.

Jako pierwsze weszły do walki krążowniki lekkie z zespołu admirała Toveya oraz włoskie [[Luigi di Savoia Duca degli Abruzzi (1937)|"Luigi di Savoia Duca degli Abruzzi"]] i [[Giuseppe Garibaldi (1937)|"Giuseppe Garibaldi"]]. Pierwsi ogień otworzyli Włosi, wykorzystując większy zasięg swoich dział. Ogień artyleryjski z obu stron był niecelny, jedynie pojedynczy pocisk trafił w HMS "Neptune", uszkadzając [[katapulta startowa samolotu|katapultę]] i znajdujący się na niej [[wodnosamolot]]<ref>[http://www.regiamarina.net/detail_text_with_list.asp?nid=35&lid=1&cid=3 Regia Marina Italiana] [dostęp 4 stycznia 2010]</ref>.

Po tym początkowym starciu na pole bitwy dotarł HMS "Warspite", otwierając ogień do najbliższych włoskich krążowników i zmuszając je do wycofania się na większą odległość. Wkrótce także obydwa pancerniki admirała Campioniego włączyły się do walki, jednak, w wyniku dokonanego wcześniej podziału celów, do HMS "Warspite" strzelał jedynie "Giulio Cesare", artylerzyści "Conte di Cavour" oczekiwali na wejście w zasięg swoich dział podążającego z tyłu HMS "Malaya"<ref name=RMI4>[http://www.regiamarina.net/detail_text_with_list.asp?nid=35&lid=1&cid=4 Regia Marina Italiana] [dostęp 4 stycznia 2010]</ref>.Tuż przed godziną 16.00. pociski "Giulio Cesare" obramowały HMS "Warspite"<ref>Włosi raportowali trafienie brytyjskiego pancernika, o czym miał świadczyć niebieski dym na HMS "Warspite", zaobserwowany przez niektórych włoskich obserwatorów, jednak nie znalazło to potwierdzenia w relacjach brytyjskich. Pomimo to niektórzy autorzy twierdzą, że trafienie miało miejsce, lecz zostało utajnione przez dowództwo Royal Navy [http://www.regiamarina.net/detail_text_with_list.asp?nid=35&lid=1&cid=7 Regia Marina Italiana] [dostęp 4 stycznia 2010]</ref>. Jednak zaraz potem ciężki pocisk [[kaliber broni|kalibru]] 381 mm wystrzelony przez brytyjski pancernik trafił w pokład "Giulio Cesare" w okolicy tylnegorufowego komina, uszkadzając pokład główny wokół jednej z [[wieża artyleryjska|wież artyleryjskich]] średniego kalibru<ref>Andrzej Jaskuła, ''Włoskie pancerniki typu Conte di Cavour. Cz. II'', w: ''Nowa Technika Wojskowa'' nr 11/1996, ISSN 1230-1665</ref>. Dym z pożarów wywołanych odłamkami został zassany przez nawiew do kotłowni, co spowodowało wyłączenie z użytku części [[kocioł parowy|kotłów]] i natychmiastowy spadek prędkości okrętu do 18 [[węzeł (jednostka prędkości)|węzłów]]. Dwóch włoskich marynarzy zginęło na skutek zatrucia dymem<ref name=RMI4/>. Kilka minut później ciężki krążownik [[Bolzano (1933)|"Bolzano"]], zaangażowany w wymianę ognia z krążownikami admirała Toveya, otrzymał trzy bezpośrednie trafienia pociskami średniego kalibru. Efektem jednego z nich było czasowe zablokowanie [[ster]]u i wypadnięcie cyrkulującego okrętu z szyku. Uszkodzenia krążownika zostały jednak szybko naprawione przez ekipy przeciwawaryjne i "Bolzano" mógł kontynuować walkę<ref name=RMI5>[http://www.regiamarina.net/detail_text_with_list.asp?nid=35&lid=1&cid=5 Regia Marina Italiana] [dostęp 4 stycznia 2010}</ref>.

Dowodzący włoską flotą z pokładu uszkodzonego "Giulio Cesare" admirał Campioni podjął decyzję o przerwaniu walki. Jego okręt stracił atut szybkości i w obliczu nadciągających kolejnych brytyjskich pancerników (HMS "Malaya" otworzył w międzyczasie ogień, chociaż włoskie okręty wciąż znajdowały się poza zasięgiem jego dział) był narażony na zniszczenie. Aby oderwać się od przeciwnika, admirał Campioni nakazał swoim niszczycielom postawić [[zasłona dymna|zasłonę dymną]] a następnie wykonać pod jej osłoną atak torpedowy. Atakujące niszczyciele natknęły się jednak na skoncentrowany ogień jednostek brytyjskich i żadna z torped nie trafiła w cel. Także admirał Cunningham postanowił przerwać bitwę, aby nie narażać własnych jednostek na atak włoskich samolotów, startujących z pobliskich lotnisk na [[Sycylia|Sycylii]] i [[Półwysep Apeniński|Półwyspie Apenińskim]]. Z pokładu HMS "Eagle" po raz drugi wystartowały samoloty torpedowe z zadaniem zaatakowania włoskich okrętów, jednak także ten atak był nieskuteczny. Nadlatujące nad pole bitwy samoloty Regia Aeronautica zaatakowały omyłkowo własne okręty, także nie uzyskując żadnego trafienia. Ostatecznie bitwa zakończyła się około godziny 16.45.

Eskadra gibraltarska została jeszcze 9 lipca wieczorem zaatakowana przez włoskie lotnictwo, co spowodowało odwołanie planowanych działań, zaś 11 lipca, w drodze powrotnej do Gibraltaru zatonął niszczyciel HMS "Escort" storpedowany wcześniej przez włoski okręt podwodny "Guglielmo Marconi" ([[okręty podwodne typu Marconi|typu ''Marconi'']])<ref>[http://www.naval-history.net/xGM-Chrono-10DD-21E-Escort.htm Naval-History.Net] [dostęp 4 stycznia 2010]</ref>.

Kontynuując zadanie osłony konwoju ewakuacyjnego z Malty, samoloty pokładowe z lotniskowca HMS "Eagle" wykonały 10 lipca uderzenie na okręty bazujące na [[reda (akwen)|redzie]] [[Augusta (Włochy)|Augusty]] na Sycylii, gdzie zatopiony został niszczyciel "Leone Pancaldo" ([[niszczyciele typu Navigatori|typu ''Navigatori'']]), biorący wcześniej udział w bitwie (na okręcie zginęło 16 włoskich marynarzy<ref name=RMI5/>, sam niszczyciel został później podniesiony z dna i w 1941 roku ponownie wcielony do służby, ostatecznie zatonął 30 kwietnia 1943 roku po zbombardowaniu przez amerykańskie samoloty w rejonie [[Al-Watan al-Kibli|przylądka Bon]] w [[Tunezja|Tunezji]]<ref>Tadeusz Wywerka-Prekurat, ''Wykaz stanu flot wojennych państw uczestniczących w drugiej wojnie światowej'', w: Jerzy Lipiński, ''Druga wojna światowa na morzu''</ref>). W drodze powrotnej do Aleksandrii eskadra admirała Cunninghama była 11 lipca atakowana przez włoskie bombowce, ale przy udziale samolotów myśliwskich startujących z HMS "Eagle" atak ten został odparty<ref>Maciej K. Franz, ''Lotniskowiec Eagle – koń roboczy Royal Navy'', w: ''Okręty Wojenne'' nr 74 (6/2005), ISSN 1231-014X</ref>.

Obydwa uszkodzone w bitwie włoskie okręty, "Giulio Cesare" i "Bolzano", zostały odesłane na remont do [[La Spezia]]. Uszkodzenia nie były zbyt poważne, w ciągu miesiąca obie jednostki znalazły się z powrotem w linii<ref name=RMI5/>. Bitwa koło przylądka Stilo nie przyniosła zwycięstwa żadnej ze stron, ujawniając włoską taktykę ostrożnego działania i nie narażania własnych jednostek.