Jan Huygen van Linschoten: Różnice pomiędzy wersjami

Zasłynął ze skopiowania i opublikowania tajnych [[mapa|map]] [[Portugalia|Portugalczyków]], tzw. [[portolan]]ów, co umożliwiło Holendrom i [[Anglia|Anglikom]] żeglugę do Indii Wschodnich. Napisał dwa przewodniki żeglugi morskiej, w których oprócz map zawarł informacje o trasie morskiej do Indii wokół Przylądka Dobrej Nadziei oraz o warunkach żeglugi na [[Ocean Indyjski|Oceanie Indyjskim]], opisując szczegółowo przebieg [[prąd morski|prądów morskich]], rozmieszczenie głębin i [[mielizna|mielizn]], układy wiatrów, pory [[monsun]]ów, itd. Dzięki temu [[Holenderska Kompania Wschodnioindyjska]] ([[język holenderski|hol.]] ''Vereenigde Oostindische Compagnie'' (VOC)) oraz [[Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska]] ([[język angielski|ang.]] ''British East India Company'') przełamały ówczesny [[monopol]] Portugalii w handlu z Indiami Wschodnimi.

 

[[Plik:Fusta by Jan Huygen van Linschoten.jpg|220px|thumb|right|Portugalska [[fusta]], ilustracja z publikacji Itinerario]]

 

W grudniu [[1576]] Linschoten wyjechał do swojego brata do [[Sewilla|Sewilli]] w [[Hiszpania|Hiszpanii]], by zdobyć tam zawód kupca. Sześć lat później znalazł posadę u kupca z [[Lizbona|Lizbony]]. Załamanie handlu zmusiło go do poszukiwania innych możliwości zarobku. Z pomocą przyszedł mu brat Willem, który dobrze znał nowo mianowanego [[arcybiskup]]a portugalskiej [[kolonia (geografia polityczna)|kolonii]] [[Goa]], [[dominikanie|dominikanina]] Vicente de Fonesca. Nowy arcybiskup mianował Linschotena swoim sekretarzem. Linschoten wyruszył do Goa [[3 kwietnia]] [[1583]]. Pięciomiesięczna podróż wiodła przez [[Madera|Maderę]], [[Gwinea|Gwineę]], [[Przylądek Dobrej Nadziei]], [[Madagaskar]] i [[Mozambik]].

 

[[Plik:Terceira Azores seen by Linschoten.jpg|220px|thumb|right|Wyspa Terceiro (Azory) ilustracja z publikacji Itinerario]]

[[Plik:Barents.jpg|220px|thumb|right|Willem Barents]]

Podróż Linschotena została przerwana przez atak [[Anglia|angielskich]] [[pirat]]ów. Jego statek zgubił ładunek w czasie burzy u wybrzeży [[Azory|Azorów]]. Linschoten spędził dwa lata na wyspie [[Terceira|Terceirze]]. Do Lizbony dotarł w 1592, skąd udał się do rodzinnego domu w Enkhuizen.

 

Linschoten był przekonany o istnieniu krótszej drogi do Indii na północy, tzw. [[Przejście Północno-Wschodnie|przejścia północno-wschodniego]], którego poszukiwał razem z [[Willem Barents|Willemem Barentsem]]. W 1594 r. wyruszył na wspólną wyprawę do [[Arktyka|Arktyki]]. W 1595 r. dotarł wraz z Barentsem do [[Nowa Ziemia|Nowej Ziemi]]. Obydwie ekspedycje zakończyły się fiaskiem. Relacja z wypraw ukazała się w 1601.

 

Z pomocą [[Amsterdam|amsterdamskiego]] wydawcy Cornelisa Claesza, specjalizującego się w publikacjach [[geografia|geograficznych]], marynistycznych i podróżniczych, Jan Linschoten spisał w 1595 wspomnienia ze swoich podróży do Indii (hol. ''Reys-gheshift vande navigatien der Portugaloysers in Orienten''). Dzieło to zawierało nie tylko wiele wskazówek jak żeglować pomiędzy Portugalią a koloniami w Indiach Wschodnich, ale także jaką trasę obrać pomiędzy Indiami, [[Chiny|Chinami]] i [[Japonia|Japonią]].

 

Jan Linschoten był autorem dwóch kolejnych książek. W 1596 ukazał się “Zapis podróży żeglarza Jana Huyghena van Linschotena do portugalskich Indii Wschodnich” (hol. ''Itinerario: Voyage ofte schipvaert van Jan Huyghen van Linschoten naer Oost ofte Portugaels Indien, 1579-1592'') a w 1597 “Opis wybrzeża Gwinei, [[Kongo]], [[Angola|Angoli]] oraz przeprawy do Cabo de St. Augustus w [[Brazylia|Brazylii]], charakterystyka całego [[Atlantyk|Oceanu Atlantyckiego]]” (hol. ''Beschryvinghe van de gantsche custe van Guinea, Manicongo, Angola ende tegen over de Cabo de S. Augustijn in Brasilien, de eyghenschappen des gheheelen Oceanische Zees''). [[język angielski|Angielskie]] i [[język niemiecki|niemieckie]] tłumaczenie pierwszej książki wydano w 1598.

 

Publikacja szczegółowych map oraz wskazówek [[nawigacja|nawigacyjnych]] odnośnie prądów morskich, mielizn, układów wiatru, monsunów, itd. umożliwiła Holendrom i [[Anglia|Anglikom]] żeglugę do Indii Wschodnich. Linschoten zasugerował również jak dotrzeć do Indii Wschodnich bez konieczności pokonywania [[Cieśnina Malakka|Cieśniny Malakka]], będącej pod kontrolą Portugalii. Alternatywna droga wiodła na południe od [[Sumatra|Sumatry]] przez [[Cieśnina Sundajska|Cieśninę Sundajską]].

 

Dzięki informacjom Linschotena Holendrzy i Anglicy przełamali portugalski monopol na handel z Indiami Wschodnimi. Pierwsza holenderska wyprawa handlowa do Indii Wschodnich, tzw. ''Eerste Schipvaart'', wyruszyła z Amsterdamu pod dowództwem [[Cornelis de Houtman|Cornelisa de Houtmana]] już w 1695.

 

* ''Itinerario, voyage ofte schipvaert, van Ian Huygen van Linschoten naer de Oost ofte Portugaels Indien, inhoudende een corte beschrijvinghe der selver landen ende zeecusten...'' (Amsterdam 1595-96)

* ''Reys-Gheschrift van de navigatien der Portugaloysers in Orienten...'' (Amsterdam 1595)

{{Przypisy}}

 

| nazwisko = Motley

| imię = John Lothrop

}}

 

| nazwisko = Van Linschoten

| imię = Jan Huyghen

| isbn = 1-4021-9507-9

}} Replika edycji z 1885 r. wydanej przez Hakluyt Society

| nazwisko = Van Linschoten

| imię = Jan Huyghen

 

{{DEFAULTSORT:Linschoten, Jan Huygen van}}

[[Kategoria:Holenderscy podróżnicy i odkrywcy]]

[[Kategoria:Holenderscy żeglarze]]

[[es:Jan Huygen van Linschoten]]

[[fr:Jan Huygen van Linschoten]]

[[nl:Jan Huygen van Linschoten]]

[[pt:Jan Huygen van Linschoten]]